Phương pháp luận đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn. Vậy bạn hiểu phương pháp luận là gì? Có những loại nào? Vai trò? Ý nghĩa của phương pháp luận là gì? Câu trả lời sẽ được bật mí ngay sau đây!
Phương pháp luận là gì? Cho ví dụ
- Trong nghiên cứu khoa học
Trong nghiên cứu khoa học thì phương pháp luận được hiểu là những hệ thống, nguyên lý hay quan điểm làm cơ sở để xây dựng nên các phương pháp và định hướng cho việc nghiên cứu khoa học.
Các quan điểm mà phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học đưa ra thường sẽ mang khuynh hướng triết học nhưng cũng không đồng nhất với triết học.
Một số phương pháp nghiên cứu khoa học riêng sẽ gắn liền với từng bộ môn khoa học nhất định như: kinh tế học, toán học, hóa học… Vậy nên những phương pháp luận khoa học sẽ được làm sáng tỏ khi chúng ta thực hành nghiên cứu đúng chủ đề đó.
Phương pháp luận trong nghiên cứu khoa học được xem như là một hệ thống các lý thuyết về phương pháp nhận thức khoa học (bao gồm cả các lý thuyết về cơ chế sáng tạo).
Ví dụ: Phương pháp phỏng vấn, phương pháp mô tả, phương pháp thống kê, phương pháp điều tra bằng bảng câu hỏi…
- Trong triết học
Theo như quan điểm của triết học Mác – Lênin thì phương pháp luận chính là lý luận về phương pháp, là hệ thống của các quan điểm hay các nguyên tắc chỉ đạo con người tìm tòi, xây dựng, lựa chọn cũng như vận dụng các phương pháp trong nhận thức và thực tiễn.
Phương pháp luận là một phạm trù rất rộng và phạm vi bao quát của phương pháp luận là rất lớn. Vậy nên, để biết rõ về phương pháp luận thì cần phải hiểu rõ ý nghĩa của nó.
Ví dụ: Phương pháp hiện tượng học, phương pháp dân tộc học, phương pháp lý thuyết cơ sở…
Về cơ bản thì phương pháp luận chính là lý luận về phương pháp hay hệ thống các phương pháp. Nhờ có phương pháp luận mà con người có thể định hướng tốt hơn, có thể xác định, lựa chọn cũng như sử dụng phương pháp trong nhận thức hay các hoạt động thực tiễn một cách có hiệu quả. Từ đó giúp giải quyết các vấn đề gặp phải theo một cách thức tốt nhất.
Phân loại phương pháp luận
Xét theo phạm vi tác dụng của nó thì phương pháp luận được chia thành 2 loại cơ bản nhất, đó là là phương pháp luận ngành và phương pháp luận chung.
- Phương pháp luận ngành (bộ môn)
Phương pháp luận bộ môn hay còn gọi là phương pháp luận môn học thì có cấp độ hẹp nhất. Ở phương pháp này thì các nguyên tắc và quan điểm được rút ra từ một lý thuyết khoa học chuyên ngành phải phản ánh được quy luật của một lĩnh vực cụ thể như là triết học, kiểm toán, văn học hay toán học…
- Phương pháp luận chung
Phương pháp luận chung thì lại được chia thành 2 cấp độ khác nhau, cụ thể:
– Phương pháp luận chung nhất: Là phương pháp thể hiện chung nhất để mô tả tổng quan nhất các nguyên tắc hay quan điểm khái quát. Phương pháp này được sử dụng như là cơ sở để xác định phương pháp luận chung và phương pháp luận ngành.
– Phương pháp luận chung: Là phương pháp được dùng để xác định phương pháp hay phương pháp luận của nhóm có đối tượng được nghiên cứu chung.
Ý nghĩa của phương pháp luận
Phương pháp luận có ý nghĩa vô cùng quan trọng và được ví như “kim chỉ nam”, là cơ sở nền tảng và cấu trúc logic để tiến hành việc nghiên cứu khoa học.
- Phương pháp luận đóng vai trò đặc biệt quan trọng đến hiệu quả của các công trình khoa học.
- Phương pháp luận cung cấp định hướng cũng như cấu trúc cho các nhà nghiên cứu để họ xác định được hướng đi hay các bước tiến hành nghiên cứu.
- Phương pháp luận hiện có mặt trong hầu hết các giai đoạn của quá trình nghiên cứu như: xác định vấn đề cần nghiên cứu, phân tích dữ liệu đã thu thập được, rút ra kết quả và kết luận của nghiên cứu đó.
Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải luôn đề cao vai trò của phương pháp luận. Tuy nhiên chúng ta cũng không được xem thường hoặc là tuyệt đối hóa phương pháp luận. Nếu như không đề cao vai trò của phương pháp luận thì sẽ rơi vào tình trạng mò mẫm, dễ mất đi phương hướng, thiếu chủ động và sáng tạo trong quá trình nghiên cứu và hoạt động thực tiễn. Ngược lại nếu như tuyệt đối hóa vai trò của phương pháp luận thì sẽ sa vào chủ nghĩa giáo điều và dễ bị vấp váp, thất bại…
Vai trò của phương pháp luận là gì?
Phương pháp luận triết học Mác – Lênin có vai trò rất quan trọng đối với con người cũng như xã hội:
- Phương pháp luận chỉ đạo cũng như định hướng quá trình tìm kiếm, xây dựng, lựa chọn và vận dụng các phương pháp để thực hiện các hoạt động nhận thức hay thực tiễn.
- Phương pháp luận là hệ thống tri thức lý luận chung nhất của con người về thế giới hay vị trí, vai trò con người trong thế giới đó. Từ đó, định hướng cho quá trình điều chỉnh hành vi cũng như phát triển thế giới quan của mỗi cá nhân hay mỗi cộng đồng trong lịch sử nhằm đảm bảo đúng với các quy chuẩn triết lý trong đời sống xã hội.
- Phương pháp luận chính là nền tảng cơ sở cho con người có được tư duy cũng như hành động đúng đắn. Bên cạnh đó thì phương pháp còn có vai trò quan trọng trong việc đề ra các phương pháp hay hướng giải quyết các vấn đề tiêu cực đang tồn tại trong xã hội.
Như vậy, phương pháp luận triết học Mác – Lênin góp phần phát triển con người và phát triển cộng đồng xã hội một cách tốt nhất.
Có thể bạn quan tâm:
Phân tích là gì? Ý nghĩa và phương pháp, kỹ năng phân tích
Đánh giá là gì? Các tiêu chí và phương pháp trong kiểm tra đánh giá
Trên đây là những thông tin liên quan đến phương pháp luận là gì. Thực tế thì phương pháp luận được ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực. Việc nắm vững được phương pháp luận là gì, các phân loại của phương pháp luận và ý nghĩa của phương pháp luận sẽ giúp mọi người có thể tránh được những sai lầm do chủ quan hay tư duy máy móc, dập khuôn.
