Trong cuộc sống hàng ngày chắc hẳn chúng ta đều ít nhiều đã được nghe đến ba từ tham, sân, si, nhưng lại không hiểu bản chất thực sự của nó. Hôm nay, chúng ta hãy cùng đi tìm ý nghĩa của tham sân si là gì thông qua bài viết này của muahangdambao.com các bạn nhé!
Tìm hiểu tham sân si có nghĩa là gì?
Tham sân si trong Phật giáo được coi là tam độc, thuật ngữ này chỉ 3 trạng thái tinh thần cực kì có hại cho chúng sinh. Đây cũng chính là khởi nguồn cho những bất hạnh của con người, bởi tham sân si là căn nguyên hình thành nên nghiệp ác, nghiệp lực tồn tại dưới dạng tiền định khiến tâm thức hoàn toàn bị trói buộc.
Có thể nói 1 cuộc đời tham sân si là sự ham muốn thái quá, một cơn giận dữ, là sự hận thù hay đó cũng chỉ là sự không vừa ý, không hài lòng; là sự u tối trong thâm tâm, không biết cách suy xét thiệt hơn, tốt xấu, phải trái.
Luận giải ý nghĩa của tham, sân, si theo Phật giáo
Tham có ý nghĩa là gì?
Phật dạy: “Nguồn cội của mọi khổ đau trên đời đều từ 3 việc tham, sân, si mà ra”. Trong đó, tham đứng hàng đầu, tuy nhiên phàm là con người sống ở đời, ai cũng sẽ có lòng tham. Từ chữ tham ấy mới nổi lên sân hận, khiến cho con người si mê u tối, từ đó tạo nên nghiệp ác.
Tham chính là những ham muốn, si mê thậm chí là “cuồng” một điều gì đó. Nó là mong ước cao độ xuất phát từ 5 nhu cầu cơ bản của con người gồm Tài (tài sản) – Sắc (ngoại hình) – Danh (danh vị) – Thực (ăn uống) – Thụy (ngủ nghỉ). Tham có 3 loại như sau:
- Tham tài vật có nghĩa là lòng tham những thứ vật chất, tiền bạc, nhà cửa, đất đai, xe cộ,…
- Tham sắc dục tức là lòng tham về “thân” như tham sắc đẹp, sự ham muốn thân thể.
- Tham danh vọng tức là lòng tham về sự nổi tiếng, quyền lực, địa vị.
Sân có ý nghĩa là gì?
Chúng ta thường nghe câu “giận quá mất khôn”, đó chính là cách hiểu đơn giản nhất cho sân. Sân chính là sự giận dữ vượt ra ngoài tầm kiểm soát, sự nóng giận hay suy nghĩ ghi hận khi không được vừa lòng với những việc làm, lời nói của người khác đối với mình.
Nếu như khởi nguồn của tham là từ nhu cầu thì sân lại bắt nguồn từ lòng yêu thích “cái tôi” của chính bản thân. Khi người khác có những hành vi liên quan trực tiếp tới “cái tôi” nhưng lại không phải là mong muốn của “tôi” thì sẽ sinh ra giận giữ và sinh lòng oán ghét.
Ví dụ, nếu người ta chê bai một ai đó khác không phải là bạn, bạn sẽ không giận dữ, tức là “vô sân” nhưng nếu ai đó bình phẩm về bạn hoặc người nhà của bạn thì chắc chắn bạn sẽ không vui và tỏ ra khó chịu.
Sân – giận dữ không chỉ tổn hại tới sức khỏe tim mạch mà còn làm tâm trí của ta u mê, không tỉnh táo để phân biệt được đâu là đúng đâu là sai, nên hay không nên làm, dễ sinh lòng thù hận với người khác từ đó gieo thành nghiệp ác.
Si có ý nghĩa là gì?
Si có nghĩa là sự si mê, vô minh, ngu tối. Người vô minh không thể sáng suốt, không suy xét hiểu biết đúng lẽ phải, đúng sự thật để phán đoán được việc hay dở, tốt xấu, lợi hại… nên mới làm ra những điều nhiễm ô tội lỗi, có hại cho mình và người xung quanh. Si, vô minh theo thế tục còn được gọi là “dại” hay “ngu”.
Vô minh sẽ che lấp tâm trí, khiến cho con người không còn nhìn thấy được những chất xấu xa đang gặm nhấm từ bên trong con người, làm các thói hư tật xấu ấy tăng dần và cuối cùng đưa con người vào con đường của tội lỗi triền miên. Si cũng được chia thành nhiều loại như sau:
- Dần mất đi khả năng nhận biết cũng như thấu hiểu các đạo lý làm người, đạo đức và quy chuẩn chung của toàn xã hội.
- Mất đi khả năng nhận biết về bản chất của các sự vật, sự việc trên đời là tốt hay xấu, đúng hay sai, phù hợp hay còn chưa phù hợp.
- Mất đi khả năng tự nhận diện về tâm, trí và thân của chính bản thân mình. Nói một cách khác là sẽ chỉ biết đến mình trong tâm thức cho mình là duy nhất.
Tại sao con người chúng ta phải buông bỏ tham sân si?
Con người sống giữa cuộc đời này đều phải thuận theo luân hồi nghiệp báo, muốn tránh cũng không được, nhưng tự bản thân mình vẫn có thể xây dựng những nghiệp duyên tốt đẹp cho riêng cá nhân.
Muốn làm thiện, trước hết phải rũ bỏ được lòng tham. Muốn phúc phần, trước tiên phải biết đủ, không sân, không si với những người khác. Vô sở cầu nhi tự đắc (không cầu mà được), đó mới thực sự là đại trí huệ của 1 đời người.
Của cải trên đời, cố kiếm cho thật nhiều rồi khi chết đi cũng không thể mang theo được. Tiền tài danh vọng một khi đã mất rồi tất cả cũng hóa thành hư vô. Đời người là hữu hạn nhưng nhân sinh là vô hạn, cớ gì cứ mãi tham lam để tự chuốc lấy đau khổ, bất hạnh cho mình.
Những lời Phật dạy về sân si và lòng tham luôn nhắc nhở chúng sinh rằng, tham sân si chính là liều thuốc kịch độc giết chết nhân cách của mỗi con người. Vì thế ta phải biết không tham sân si để hướng tới những lẽ sống tốt đẹp nhất.
Làm cách nào để có thể loại bỏ tham sân si?
Như đã nói, tham sân si vốn không phải là bản chất của con người cũng như nhân quả nghiệp báo. Nó có thể biến chuyển tùy thuộc vào hành động của mỗi con người trong cõi nhân sinh. Và để khắc chế, diệt trừ tam độc, chúng ta sẽ cần:
- Thứ nhất, mọi sự khổ đau đều từ vô minh mà ra, không có trí tuệ thì không có khả năng nhận biết đúng sai, không đủ tỉnh táo để đánh giá mọi việc. Cho nên, mỗi người cần không ngừng học hỏi, trau dồi thêm kiến thức để có được trí óc thông tuệ.
- Thứ 2, chúng ta cần phải ghi nhớ rằng, mọi sự thiện – ác đều sẽ có quả báo, gieo nhân nào gặt quả ấy, không gieo thì không gặt cho nên đứng trước sự cám dỗ, phải thật tỉnh táo để nhận biết phải trái và từ chối nó, không để lòng tham có cơ hội được trỗi dậy như vậy mới không dẫn đến những hành vi sai trái, không gieo ác nghiệp thì sau mới được hưởng quả báo phước lành.
- Thứ 3, sân hận sinh ra cũng bởi chỉ biết đến bản thân mình, chỉ thích “cái tôi” của mình cho nên để khắc chế lòng sân thì khi sân hận nhen nhóm lên cần phải chế ngự ngay, phân tích những điều mà người khác đang nói, đang làm với mình hoặc người thân của mình xem có đúng hay không từ đó tiết chế được cảm xúc, không trở thành nạn nhân của những cơn thịnh nộ vô cớ.
Không có sự nóng giận thì sẽ không hại thân thể, không có giận dữ thì không sinh ra lòng thù ghét và không dẫn tới lòng ghen tức, đố kị, không làm hại người thiệt thân.
Và cuối cùng, để khắc chế triệt để được tham sân si chúng sinh cần biết đủ và hiểu rõ những điều sau:
- Biết đủ tức là hài lòng với những gì mình đang có hoặc cái mình có thể đạt được bằng chính tri thức, sức lực của mình. Không nên tham lam cái của người khác, không tự so sánh mình với người cũng không nghĩ mình là to nhất, mình hơn người, mình nhất định phải thắng cuộc.
- Hiểu chính xác về nhân sinh, nhân quả và quy luật tự nhiên trong vũ trụ. Không có vật gì là tồn tại vĩnh hằng trên đời, tất cả sẽ đều bị chi phối bởi 1 định luật vô thường nên hãy sống tốt ở kiếp này, luôn nghĩ thiện làm việc lành, không gieo nghiệp ác để được sống an bình, hưởng phước. Hiểu được những điều đó ắt sẽ khắc chế, diệt trừ được hoàn toàn Tam Độc.
Lối sống thực dụng là gì? dấu hiệu nhận biết người thực dụng
Tham sân si không phải bản chất vốn có của con người và hoàn toàn có thể khắc chế, diệt trừ. Để được hưởng phước báu, nhân sinh cần gieo nhân lành, nghĩ về điều tốt đẹp, không làm việc ác có hại cho mọi điều xung quanh. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn đọc hiểu thế nào là tham sân si cũng như cách để từ bỏ tham sân si. Từ đó soi chiếu lại bản thân mình và có 1 cuộc sống tốt đẹp hơn!
