Các thành phần biệt lập đóng vai trò quan trọng trong việc cấu tạo nên một câu hoàn chỉnh. Vậy thành phần biệt lập là gì? Chức năng của nó như thế nào và làm thế nào để nhận biết được thành phần này? Cùng tìm hiểu với muahangdambao.com trong bài viết dưới đây các bạn nhé!
Thành phần biệt lập là gì?
Thành phần biệt lập là thành phần nằm trong cấu trúc của 1 câu nhưng lại không tham gia vào việc diễn đạt ý nghĩa, nội dung của câu. Nó nằm hoàn toàn tách biệt để chỉ 1 ý riêng nhưng cũng không phải là thừa. Trong ngôn ngữ tiếng việt, chúng ta thường bắt gặp mọi người sử dụng câu có thành phần biệt lập.
Nó giống như thành phần khiến cho câu trở nên đặc biệt hơn, nổi bật hơn, đồng thời diễn đạt rõ ràng hơn ý của người nói đồng thời gây chú ý với người nghe. Bạn cần phân biệt chính xác và hiểu rõ về chúng để có thể sử dụng trong từng trường hợp cụ thể.
Ví dụ về thành phần biệt lập trong câu
Ví dụ 1: “U là trời! Bác hôm nay phấn khởi quá nhỉ?
“U là trời” chỉ là thành phần để thể hiện cảm xúc của người nói chứ không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa trong câu và không ảnh hưởng đến nội dung câu.
Ví dụ 2: “Phương ơi, chúng ta dừng 1 lát ở con đường phía trước nhé!”
“Phương ơi” ở đây chỉ là để gọi người khác, không liên quan đến nội dung của câu.
Xem thêm: Khởi ngữ là gì? Cách nhận biết và bài tập về khởi ngữ
Kể tên các thành phần biệt lập cơ bản
Để trả lời cho câu hỏi có bao nhiêu thành phần biệt lập, mời bạn theo dõi tiếp nội dung sau đây. Chúng ta có thể phân chia các thành phần biệt lập thành những loại khác nhau, cụ thể gồm 4 phần:
Thành phần cảm thán
Mục đích của thành phần này là để bộc lộ tâm lý, cảm xúc của người nói như là vui, khóc, buồn, hạnh phúc và thường nằm ở vị trí đầu câu.
*Cách phân biệt thành phần cảm thán với câu đặc biệt dùng để bộc lộ cảm xúc
Có thể nói đây là 2 dạng câu rất dễ gây ra hiểu lầm mà các bạn học sinh thường gặp phải. Hãy cùng chúng tôi xem qua hai ví dụ sau để có thể phân biệt chính xác nhất nhé!
- Ví dụ 1: Ôi, hôm nay em vui quá!
- Ví dụ 2: Ôi! Hôm nay em vui quá!
Nếu xét về mặt ngữ nghĩa thì hai câu trên có ý nghĩa hoàn toàn giống nhau nhưng xét về cấu trúc ngữ pháp thì lại khác nhau hoàn toàn. Chúng ta cần chú ý đến dấu ở trong 2 ví dụ trên, trong ví dụ 1 thì sau từ “Ôi” là một dấu phẩy, nên nó được tính là 1 thành phần trong câu. Do đó ta có thể kết luận ví dụ 1 có sử dụng thành phần cảm thán.
Tuy nhiên, trong ví dụ 2 thì sau từ “Ôi” lại là dấu chấm than nên đã chia tổ hợp từ này thành 2 câu độc lập với nhau. Chính vì thề, ở ví dụ 2 sẽ là câu cảm thán hay câu đặc biệt để biểu thị cảm xúc.
Từ 2 ví dụ cụ thể trên, chúng ta cần phải hết sức lưu ý về cách sử dụng các dấu câu trong tiếng Việt, nếu dùng không hợp lý và chính xác có thể làm ngữ pháp và cấu trúc câu bị thay đổi hoàn toàn.
Thành phần tình thái
Thành phần này được dùng để thể hiện cách nhìn của người nói đối với những sự việc được đề cập đến trong câu. Vị trí của nó thường khá linh hoạt, có thể đứng đầu, giữa hoặc là cuối câu đều được.
Các từ xuất hiện thường thể hiện trong thành phần tình thái nhưng lại thể hiện sự tin cậy tương đối thấp của người nói đối với sự việc, ví dụ là: Dường như, có vẻ như, hình như,… Còn các từ tình thái thể hiện sự tin cậy cao hơn gồm: Chắc chắn, chắn là, chắc hẳn,…
Thành phần gọi đáp
Thành phần gọi đáp sẽ được dùng để tạo lập hoặc duy trì 1 quan hệ giao tiếp. Nó không tham gia vào diễn đạt ý nghĩa của sự việc và chỉ có tác dụng phân chia vai vế. Nếu trong câu có các từ như là “này”, “dạ”, “ơi”, “thưa”,… nhưng các từ này sẽ không có nghĩa diễn đạt nội dung cho câu thì đó là thành phần gọi đáp của câu.
*Lưu ý: Chúng ta cần phân biệt rõ ràng vai vế, địa vị và mối quan hệ xuất hiện trong câu trước khi sử dụng các thành phần gọi đáp để có thể hợp lý nhất.
Thành phần phụ chú
Đây là thành phần biệt lập đã được thêm vào trong câu để bổ sung cho một nét nội dung nào đó của toàn bộ câu nói. Khác với thành phần gọi đáp thường đứng ở phần đầu câu thì thành phần phụ chú thường sẽ đứng giữa hoặc là cuối câu.
Mục đích của nó thường là để bổ sung chi tiết cho nội dung chính của 1 câu. Nó thường được đặt giữa hai dấu gạch ngang, hai dấu phẩy, 2 dấu ngoặc đơn hoặc cũng có thể là giữa dấu gạch ngang với dấu phẩy. Đôi khi thành phần phụ chú còn được đặt sau cả dấu hai chấm.
Ví dụ về thành phần biệt lập phụ chú: Trích một đoạn ngắn trong bài thơ “Quê Hương” của Giang Nam:
“Cô bé nhà bên (có ai ngờ đâu )
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn ( Thương thương quá đi thôi )”
Trong ví dụ nói trên thì thành phần phụ chú là: có ai ngờ đâu, Thương thương quá đi thôi đã đặt ở cuối câu và nằm trọn vẹn trong dấu ngoặc đơn.
Xem thêm: Tình thái từ là gì? chức năng, thành phần và cách sử dụng
Dấu hiệu nhận biết các thành phần biệt lập chính xác nhất
Để xác định không khó vì các thành phần biệt lập trong câu có thể dễ dàng nhận ra được thông qua những dấu hiện ngay dưới đây:
- Thành phần tình thái: Được nhận biết qua việc thể hiện cách nhìn của người nói đối với sự việc xuất hiện trong câu.
- Thành phần cảm thán: Có thể nhận biết qua các bộc lộ tâm lí trong câu hoặc các từ đặc biệt.
- Thành phần phụ chú: Dùng để bổ sung cho các chi tiết khác, giúp cho nội dung chính được rõ nghĩa và dễ hiểu hơn.
- Thành phần gọi – đáp: Có thể nhận biết nhờ các những mối quan hệ giao tiếp hoặc các từ mang nghĩa gọi, đáp.
Bài tập liên quan đến các thành phần biệt lập tiếp theo
Bài tập: Chỉ ra các thành phần tình thái trong câu văn sau đây. Hãy thử thay thế bằng từ tình thái khác xem mức độ chắc chắn của sự việc sẽ thay đổi như thế nào? Sau đó nhận xét về cách dùng từ tình thái đó của tác giả.
Đoạn văn như sau: “Anh quay lại nhìn con vừa khẽ lắc đầu lại vừa cười. Có lẽ vì đã khổ tâm đến nỗi không khóc được nữa, nên anh đành phải cười như vậy thôi.”
Trả lời:
- Thành phần tình thái xuất hiện ở trong câu văn trên là từ “có lẽ”.
- Chúng ta có thể thay thế “có lẽ” bằng các từ khác như là: Dường như, chắc là, chắc hẳn, có vẻ như,…
- Các từ tình thái nói trên đều có thể thay thế được cho từ “có lẽ” và không làm thay đổi ý nghĩa của câu. Tuy nhiên từ “dường như” hay “có vẻ như” thể hiện mức độ tin cậy thấp hơn so với “có lẽ” còn “chắc” và “chắc chắn” lại có độ tin cậy cao hơn nhiều với “có lẽ”
Nhận xét: Việc tác giả dùng từ “có lẽ” là để phù hợp hơn với ngữ cảnh vì sự việc được nhắc tới trong câu là việc anh Sáu cười biểu hiện ra nỗi khổ tâm, đau lòng chỉ là 1 phỏng đoán của tác giả, mức độ tin cậy không thể quá cao nhưng cũng được quá thấp vì trước đó anh Sáu đã bị con gái ruột của mình phớt lờ rất nhiều và anh đang rất buồn vì điều đó.
Hy vọng thông qua bài viết trên đây của muahangdambao.com, các bạn đã được trang bị đầy đủ kiến thức về thành phần biệt lập là gì cũng như biết chính xác cách sử dụng thành phần này trong việc nói và viết hàng ngày.
