Quan hệ sản xuất là một phần không thể thiếu của cơ cấu xã hội, được nhắc đến rất nhiều trong triết học. Vậy bạn hiểu quan hệ sản xuất là gì? Yếu tố tạo nên quan hệ sản xuất? Ý nghĩa của quan hệ sản xuất? Tất cả những thắc mắc này sẽ được muahangdambao.com bật mí ngay sau đây!
Quan hệ sản xuất là gì? Ví dụ
Khái niệm
Quan hệ sản xuất là từ được dùng để chỉ mối quan hệ giữa người và người trong quá trình sản xuất vật chất (bao gồm sản xuất và tái sản xuất xã hội), thể hiện cụ thể ở quan hệ về mặt sở hữu đối với tư liệu sản xuất, quan hệ trong tổ chức, quản lý sản xuất và quan hệ về mặt phân phối sản phẩm sản xuất ra.
Quan hệ sản xuất được hình thành một cách khách quan trong chính quá trình phát triển của lịch sử nhân loại chứ không phụ thuộc vào ý chí của con người. Quan hệ sản xuất được hình thành dựa trên cơ sở một trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
Để phân biệt hình thái kinh tế – xã hội này đối với hình thái kinh tế – xã hội khác thì quan hệ sản xuất chính là tiêu chí quan trọng cần phải xem xét đến. Đặc biệt, nó cũng là quan hệ cơ bản quyết định tất cả các quan hệ xã hội khác của con người.
Ví dụ
Một hệ thống kinh tế tư bản có quyền sở hữu sản xuất thuộc về các cá nhân hoặc là công ty tư nhân. Trong khi đó thì người lao động phải bán sức lao động của mình cho chủ sở hữu để có thể kiếm sống. Tuy nhiên, trong một hệ thống kinh tế xã hội chủ nghĩa thì sản xuất lại được điều hành bởi Nhà nước và người lao động sẽ được trả lương bằng tiền lương.
Vai trò
Quan hệ sản xuất đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc xác định sự phân bố và sử dụng tài nguyên trong xã hội. Nó có ảnh hưởng đến cách thức sản xuất cũng như phân phối hàng hóa và dịch vụ. Từ đó có thể dẫn đến sự bất bình đẳng trong cộng đồng. Việc hiểu rõ về quan hệ sản xuất là điều vô cùng quan trọng để có thể đưa ra các quyết định kinh tế và chính trị hợp lý nhất, đảm bảo được sự công bằng và bình đẳng trong xã hội.
Yếu tố tạo nên quan hệ sản xuất
- Lực lượng sản xuất
Lực lượng sản xuất bao gồm tất cả các yếu tố vật chất, con người hay các quy trình sản xuất được sử dụng để tạo ra được các sản phẩm và dịch vụ.
Lực lượng sản xuất ảnh hưởng đến quan hệ sản xuất theo 2 cách: Đầu tiên là nó xác định khả năng sản xuất của một xã hội. Thứ hai là nó xác định mối quan hệ giữa các tầng lớp trong xã hội.
- Quyền sở hữu sản xuất
Quyền sở hữu sản xuất ở đây đề cập đến sự sở hữu của các tài sản vật chất, trong đó bao gồm cả những sản phẩm và tài nguyên được sử dụng để sản xuất ra các sản phẩm đó.
Quyền sở hữu sản xuất có thể được chia ra thành 3 loại chính là: quyền sở hữu cá nhân, quyền sở hữu tập thể và cuối cùng là quyền sở hữu nhà nước. Tùy thuộc vào loại quyền sở hữu sản xuất mà mối quan hệ sản xuất sẽ có những điểm khác biệt.
- Lao động
Lao động cũng chính là một trong những yếu tố cấu thành quan trọng trong quan hệ sản xuất. Lao động đề cập đến người lao động và công việc được thực hiện để tạo ra được các sản phẩm và dịch vụ.
Lao động có thể được chia ra thành 2 loại là lao động chính thức và lao động phi chính thức. Những người lao động khác nhau thì sẽ có mối quan hệ sản xuất khác nhau để rồi dẫn đến sự chia rẽ trong xã hội.
- Công nghệ sản xuất
Công nghệ sản xuất đề cập đến các quy trình hay các phương pháp được sử dụng để sản xuất ra các sản phẩm và dịch vụ.
Công nghệ sản xuất có thể được phân loại thành 2 loại là: công nghệ đơn giản và công nghệ tiên tiến. Công nghệ sản xuất có ảnh hưởng đến khả năng sản xuất của một xã hội và định hình nên cách thức quản lý lao động.
Ý nghĩa của quan hệ sản xuất là gì?
Trong quan hệ sản xuất thì có sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố để tạo nên những mối quan hệ khác nhau. Dưới đây là 3 mối quan hệ quan trọng nhất trong quan hệ sản xuất:
- Lực lượng sản xuất – quyền sở hữu sản xuất
Quyền sở hữu sản xuất đóng vai trò quyết định đến cách thức sản xuất cũng như phân phối hàng hóa. Sở hữu sản xuất được hiểu là quyền kiểm soát tài sản hay nguồn lực trong quá trình sản xuất. Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quyền sở hữu sản xuất tạo ra sự khác biệt về quyết định trong sản xuất và phân phối hàng hóa.
- Lực lượng sản xuất – lao động
Lực lượng sản xuất chính là những người thực hiện quá trình sản xuất. Lao động được xem như là tài sản quan trọng nhất. Quan hệ này có ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất, chất lượng của sản phẩm, sự tăng trưởng kinh tế, thu nhập của người lao động cùng với các yếu tố khác liên quan đến kinh tế.
Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất với lao động được xác định bởi các yếu tố như: tỷ lệ người lao động sở hữu trình độ cao, năng lực lao động… Có thể nói quan hệ giữa lực lượng sản xuất và lao động chính là mối quan hệ song phương. Bởi nếu lực lượng sản xuất không có lao động thì sản xuất cũng sẽ không diễn ra và ngược lại.
- Lực lượng sản xuất – công nghệ sản xuất
Mối quan hệ này chính là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng cường năng suất lao động cũng như đẩy mạnh sự phát triển kinh tế. Việc áp dụng và phát triển công nghệ sản xuất là một yếu tố cực kỳ quan trọng trong quan hệ sản xuất.
Công nghệ sản xuất bao gồm các phương tiện và quy trình sản xuất được sử dụng để chế tạo ra hàng hóa và dịch vụ. Những tổ chức hoặc là quốc gia có khả năng nghiên cứu, phát triển cũng như áp dụng công nghệ sản xuất hiệu quả thì sẽ có lợi thế cạnh tranh hơn rất nhiều.
Có thể bạn quan tâm:
Quy trình là gì? Tầm quan trọng, phân biệt quy trình và quá trình
Việc hiểu rõ về quan hệ sản xuất là gì sẽ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về cơ chế hoạt động của nền kinh tế và xã hội. Từ đó đưa ra được các giải pháp, chính sách phù hợp để phát triển nền kinh tế, xã hội bền vững.
