Trong các tác phẩm văn học, nhân vật trữ tình luôn mang đến cho người đọc những cảm xúc, tình cảm khác nhau. Vậy bạn hiểu nhân vật trữ tình là gì? Đặc điểm? Vai trò? Cách xác định nhân vật trữ tình trong thơ? Tất cả sẽ được chúng tôi chia sẻ ngay sau đây!
Nhân vật trữ tình là gì?
Khái niệm
Nhân vật trữ tình là một thuật ngữ được sử dụng chủ yếu trong các tác phẩm văn học, chỉ các nhân vật sở hữu tâm hồn thi sĩ cùng với cảm xúc sâu sắc và chân thành. Những nhân vật này thường xuất hiện chủ yếu ở trong các tác phẩm văn học trữ tình.
Nhân vật trữ tình phản ánh tâm trạng, tình cảm và suy ngẫm của tác giả thông qua những trải nghiệm, khó khăn hay là những mâu thuẫn trong cuộc sống của chính nhân vật.
Ví dụ: “Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ/Nhớ ai ai nhớ, bây giờ nhớ ai?” Nhân vật trữ tình của câu ca dao này có thể là một cô gái hay một chàng trai đang yêu, đang tương tư. Mặc dù nhân vật trữ tình trong câu ca dao này không phải là một ai cụ thể nhưng nhờ vậy mà nhiều người đã tìm thấy được tâm trạng của bản thân mình trong câu ca dao đó.
Đối tượng
Đối tượng trữ tình chính là những nhân vật (thường là phụ nữ) mà nhân vật trữ tình sẽ dành trọn tâm hồn để yêu thương một cách mãnh liệt và sâu sắc nhất. Trong các tác phẩm thơ ca, truyện ngắn hoặc là tiểu thuyết tình cảm thì đối tượng trữ tình thường xuất hiện một cách thường xuyên. Họ thường được mô tả như những người có tính cách dịu dàng, tinh khiết và hoàn hảo ở trong mắt của các nhân vật trữ tình. Họ cũng thường là nguồn cảm hứng cho những biểu hiện của tình yêu và lãng mạn của nhân vật trữ tình.
Đặc điểm
- Tình cảm sâu sắc, chân thành: Nhân vật trữ tình thường thể hiện tình cảm một cách trọn vẹn chứ không hề hời hợt hay là ích kỷ. Họ có thể yêu, ghét, trân trọng hoặc là căm thù ai đó một cách rất mãnh liệt.
- Tâm hồn thi sĩ, yêu thơ ca: Nhân vật trữ tình thường sở hữu tâm hồn nghệ sĩ, đam mê nghệ thuật, đặc biệt là đối với thơ ca. Họ có khả năng diễn đạt những cảm xúc cùng suy tư của mình thông qua các ngôn ngữ nghệ thuật.
- Cảm xúc phức tạp, mâu thuẫn: Nhân vật trữ tình thường có tâm hồn phức tạp. Họ chịu sự ảnh hưởng của những mâu thuẫn hay là những khó khăn trong cuộc sống. Điều này đã khiến cho họ dễ dàng thấu hiểu cũng như đồng cảm hơn với những nỗi đau hoặc là niềm vui của người khác.
- Thường gặp các khó khăn, thử thách trong cuộc sống: Nhân vật trữ tình thường phải đối mặt với rất nhiều thử thách và khó khăn trong cuộc sống. Từ đó đã góp phần rèn luyện nên tính cách và trí tuệ của họ.
Vai trò
Nhân vật trữ tình đóng vai trò rất quan trọng trong văn học, đặc biệt là trong thể loại văn học trữ tình. Cụ thể như sau:
- Thể hiện tình cảm và suy nghĩ một cách sâu sắc: Nhân vật trữ tình chính là những người biểu đạt cảm xúc, tình cảm cũng như là suy nghĩ sâu sắc của tác giả hoặc là của chính bản thân nhân vật. Họ giúp cho người đọc có thể tiếp cận với những giá trị nhân văn và suy ngẫm về tình yêu, hy vọng hoặc là sự đau khổ trong cuộc sống.
- Tạo động lực cho người đọc: Nhân vật trữ tình thường tạo ra sức ảnh hưởng rất lớn đối với người đọc, đặc biệt là với những người có cùng suy nghĩ và tình cảm. Họ có thể giúp cho người đọc cảm nhận được những cảm xúc hay tình cảm đầy chân thành, tình yêu cuồng nhiệt và động viên cho tinh thần của người đọc.
- Tạo nên giá trị văn học: Nhân vật trữ tình cũng giúp cho các tác phẩm trở nên phong phú, đầy cảm hứng và gợi cảm hơn. Họ giúp cho tác giả thể hiện được một cách trọn vẹn và sâu sắc những tình cảm, tâm trạng hoặc suy nghĩ của chính mình.
- Tạo sự đa dạng cho văn học: Nhân vật trữ tình còn giúp cho văn học trở nên phong phú và đa dạng hơn.
Cách xác định nhân vật trữ tình trong thơ
Nhân vật văn học chính là một đơn vị nghệ thuật mang tính ước lệ, không thể đồng nhất đối với con người trong cuộc sống (cho dù những nhân vật văn học này đều có mẫu gốc từ đời sống hiện thực). Nhân vật trữ tình trong thơ cũng là một kiểu nhân vật văn học đặc biệt.
Thông thường thì nhân vật trong tác phẩm tự sự sẽ được miêu tả thông qua các biến cố, các xung đột, mâu thuẫn và mọi chi tiết qua lại sẽ được miêu tả trong mối quan hệ giữa nhân vật này với nhân vật khác.
Nhân vật trữ tình trong thơ thì thường là những con người được nhà thơ mượn để làm đối tượng gửi gắm thế giới tình cảm, là nguyên nhân trực tiếp làm nảy sinh ra những cảm xúc về cuộc sống, con người của tác giả. Quan sát, cảm nhận hay là miêu tả đối tượng khách thể chính là một trong những phương thức biểu hiện tư tưởng, tình cảm cũng như thế giới quan của nhà thơ. Nhà thơ có thể tự biểu hiện bằng việc khai thác và đào sâu vào chính thế giới cái “tôi” của bản thân mình.
Đối với thơ ca cách mạng thì xu hướng trữ tình hướng ngoại, hướng tới nhân dân và hướng tới những con người lý tưởng của thời đại ngày càng rõ rệt. Thậm chí có khi nhà thơ còn lùi lại hẳn phía sau, giấu mình để cho các nhân vật tự biểu hiện, tự vận động. Và thơ trữ tình của Phạm Tiến Duật nằm trong trào lưu thơ ấy.
- Bàn về vấn đề nhân vật trong thơ thì chính tác giả Phạm Tiến Duật đã ghi nhận rằng đây là một vấn đề khó, bởi nhân vật trong thơ “mang tính huyền ảo của sự trộn lẫn hai đối tượng, khách thể miêu tả và chủ thể sáng tạo”. Do đó nhà thơ có thể viết bất kỳ đối tượng nào: người say, người làm thuê, người điếc… nhưng vấn đề là ở chỗ phải tìm ra cho bằng được cái nhân vật của chính mình và nếu như là nhân vật của văn học lại trùng với nhân vật của thời đại thì không có gì tốt bằng..
- Đến với thơ ca vào những năm tháng kháng chiến chống Mỹ hào hùng thì Phạm Tiến Duật đã tạc vào thơ mình những hình tượng con người tiêu biểu của thời đại. Đó chính là bộ đội, là thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Những nhân vật ấy cũng đã theo ông đi hết một chặng đường khói lửa. Sau này còn thuỷ chung trong thơ của ông cho đến tận những năm tháng cuối cùng của cuộc đời.
Ví dụ: Xác định nhân vật trữ tình của bài thơ “Tương tư” của Nguyễn Bính.
Nhân vật trữ tình của bài thơ chính là một chàng trai quê thôn Đoài. Đây là nhân vật trữ tình nhập vai, không trùng với tác giả nhưng lại không hoàn toàn đối lập, cách biệt hay xa lạ gì với tác giả. Nội dung cảm xúc được nhân vật trữ tình bày tỏ trong bài thơ chính là nỗi tương tư, nỗi nhớ nhung cũng như nỗi khao khát yêu đương với các sắc thái đa dạng và phức tạp của nó.
Có thể bạn quan tâm:
Văn học dân gian là gì? Đặc trưng của các thể loại văn học dân gian
Thông qua nhân vật trữ tình chúng ta có thể thấy được tâm tư và tình cảm của tác giả. Nếu như bạn có bất kỳ thắc mắc nào khác liên quan đến nhân vật trữ tình, hãy để lại bình luận ngay bên dưới nhé!
