BOM – thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Nó gắn liền với các công việc kê khai, định mức các nguyên vật liệu cần thiết cho sản xuất. Vậy bạn có biết BOM là gì không? Có những loại nào? Vai trò, cách xây dựng BOM như thế nào? Mời bạn đọc cùng với chúng tôi tìm hiểu nhé!
BOM là gì trong sản xuất?
BOM là viết tắt của cụm từ Bill Of Material, có nghĩa là định mức nguyên vật liệu hay hóa đơn nguyên vật liệu. Cụ thể, BOM chính là danh sách thống kê số lượng cụ thể của những nguyên vật liệu cần thiết cho một quy trình sản xuất hàng hóa và sản phẩm cụ thể.
Thông qua việc kê khai chi tiết, BOM giúp cho doanh nghiệp quản lý nguyên vật liệu dễ dàng và kiểm soát, đảm bảo chúng không bị thất lạc hay mất mát không rõ nguyên nhân. Hơn nữa, BOM còn được sử dụng trong quá trình liên lạc giữa nội bộ nhà máy sản xuất hoặc là giữa doanh nghiệp với đối tác là các nhà máy.
Ví dụ: Với một doanh nghiệp sản xuất đệm thì BOM ở đây chính là danh sách bao gồm toàn bộ những nguyên vật liệu cần thiết để sản xuất ra một chiếc đệm hoàn thiện. Nó có thể là phần ruột nệm, lớp phủ bên ngoài, chỉ may… đi kèm với số lượng cùng với giá thành cụ thể cho từng nguyên liệu.
Phân loại BOM là gì?
- Manufacturing Bill of Materials (mBOM)
mBOM được các doanh nghiệp sử dụng để hiển thị thông tin của tất cả các bộ phận và lắp ráp để xây dựng nên một sản phẩm hoàn chỉnh. mBOM sử dụng các thông tin để xây dựng nên các mối quan hệ chi tiết hơn về các thành phần cũng như các cầu nối liên quan với nhau. Ngoài ra mBOM còn nắm bắt tất cả các thông tin của các bộ phận yêu cầu xử lý trước khi được đưa vào lắp ráp.
mBOM phụ thuộc hoàn toàn vào độ chính xác đơn đặt hàng tại các bộ phận trong quá trình sản xuất. Mục đích là để đảm bảo cho bộ phận mua hàng luôn duy trì được lịch trình tối ưu để đặt hàng từ các bộ phận và thực hiện thương lượng giá với bên cung cấp.
mBOM chính là loại BOM phổ biến nhất trong các công ty sản xuất hiện nay. Nguồn dữ liệu được tổng hợp từ nhiều hệ thống bao gồm có lập kế hoạch nguồn lực doanh nghiệp ERP, lập kế hoạch tài nguyên vật liệu MRP hay hệ thống thực thi sản xuất MES.
- Engineering Bill of Materials ( eBOM)
Khác với mBOM, eBOM lại thường tập trung vào các thành phần và vật liệu trong các thiết kế. eBOM được phát triển trong giai đoạn thiết kế sản phẩm dựa vào các công cụ như: thiết kế hỗ trợ máy tính, tự động hóa thiết kế điện tử…
Một sản phẩm hoàn chỉnh có thể liên kết cùng với nhiều eBOM. Các tài liệu eBOM sẽ thống kê các vật phẩm, bộ phận, thành phần hay lắp ráp sản phẩm theo thiết kế của các nhóm kỹ thuật.
- Production BOM
Production BOM hay còn được gọi là BOM sản phẩm, được xem như một nền tảng cho đơn đặt hàng sản xuất. Nó sẽ liệt kê các thành phần cũng như thành phần lắp ráp để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh bao gồm có: giá cả, mô tả, số lượng, các đơn vị đo lường…
Trong quá trình sản xuất, các thành phần vật lý sẽ được chuyển đổi để thành thành phẩm hoàn chỉnh. Các nguyên liệu thô cũng sẽ được phân bố hợp lý cho các sản phẩm bởi hệ thống tự động của chúng. Các nhu cầu thành phần, chi phí hay tính sẵn có của nguyên liệu cũng sẽ được tự động thêm vào các đơn đặt hàng.
- Single – Level BOM
Loại BOM này là BOM đơn cấp thường, được sử dụng chủ yếu cho các sản phẩm có cấu trúc đơn giản, không có các thành phần nhỏ.
Ở đây sẽ có chứa tổng số các bộ phận được sử dụng trong quá trình làm thành sản phẩm và sẽ được liệt kê theo thứ tự số phần. Tài liệu này chỉ cho phép 1 cấp độ con trong các thành phần, lắp ráp hay vật liệu.
- Multi – Level BOM
Multi – Level BOM lại có xu hướng sử dụng cho các sản phẩm có cấu trúc phức tạp và có thành phần lắp ráp được chia ra thành nhiều cấp độ phụ. Loại BOM này cao cấp hơn so với Single – Level BOM. Tài liệu này bao gồm mỗi sản phẩm cần liên kết với vật phẩm gốc.
Vai trò của BOM đối với doanh nghiệp
- Là sổ tay hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất
Định mức nguyên vật liệu BOM sẽ liệt kê mọi nguyên liệu thô, số lượng cần thiết cũng như các quy trình (có thể ở dạng thô) quan trọng để sản xuất ra sản phẩm. Đây cũng chính là lợi ích quan trọng nhất của BOM khi nó đóng vai trò như là một “bí kíp” sản xuất.
- Tối ưu các chi phí liên quan
Với khả năng liệt kê tất cả các nguyên vật liệu cùng số lượng tương ứng và giá cả cập nhật thì BOM cung cấp cho nhà sản xuất thông tin chi phí để sản xuất ra sản phẩm với thời gian thực, theo giá thị trường hiện tại. Từ đó, doanh nghiệp có thể dễ dàng tính toán được tỷ suất lợi nhuận tiềm năng, đưa ra các chiến lược định giá phù hợp cho sản phẩm của mình.
- Tối ưu tồn kho, tránh lãng phí sản xuất
BOM rất cần thiết trong sản xuất bởi khả năng giảm thiểu lãng phí, đặc biệt là lãng phí đến từ chính hàng tồn kho dư thừa.
Với BOM thì nhà máy sẽ biết được những gì cần thiết. Việc sử dụng các bộ phận phù hợp một cách hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp không bị dư thừa hàng tồn kho. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng có thể nắm rõ chính xác số lượng cần thiết, tránh phải kiểm tra những sản phẩm lắp ráp không chính xác hay không thể sử dụng được.
Khi đã có được các thông tin chính xác thì nhà sản xuất có thể nâng cao khả năng tự cải thiện sản xuất cho đến khi nào có được công thức sản phẩm hoàn hảo nhất. Đặc biệt, loại hàng tồn kho BOM này cũng giúp quản lý hàng tồn kho trong nhà máy ở mức tối ưu hơn.
- Tạo ra các tiêu chuẩn cho sản xuất
Bất kỳ một sản phẩm nào cũng phải trải qua nhiều bước, từ khi phác thảo ý tưởng cho đến khi có đơn đặt hàng cuối cùng. BOM sẽ giúp doanh nghiệp trình bày quy trình này với nhà máy của mình. Ví dụ như: nguyên liệu thô cần thiết là gì, sản xuất cần chú trọng những yếu tố nào hay kiểm soát chất lượng ra sao…
Một khi BOM được xác định thì nó có thể được sử dụng như một phần của Quy trình sản xuất tiêu chuẩn để đảm bảo chất lượng cũng như tính nhất quán cho mỗi lô sản phẩm.
- Tạo sự nhất quán cho toàn bộ chuỗi cung
Về bản chất thì một hóa đơn định mức nguyên vật liệu sẽ giúp tất cả các bộ phận làm việc cùng nhau.
Để tạo một BOM chính xác thì doanh nghiệp cần đầu vào từ thiết kế, mua sắm, nhà sản xuất cho đến bán hàng. Từ đó các nhà thiết kế, nhà bán hàng, nhà hoạch định chất lượng, nhà máy và nhà cung cấp đều sẽ tham khảo ý kiến đó trong suốt quá trình phát triển sản phẩm.
Cách xây dựng BOM hiệu quả
Tùy thuộc vào ngành, các nhà thiết kế hoặc kỹ sư, nhân viên mua hàng lên lịch, lập kế hoạch sẽ xem xét chúng để có thể đảm bảo tính chính xác. Một BOM chính xác đóng vai trò là lộ trình cho hàng hóa thành phẩm cũng như giải phóng nguồn lực để chi tiêu cho quy trình sản xuất thực tế. Một số bước liên quan đến việc xây dựng BOM chính xác, hữu ích như:
- Xác định những dữ liệu cần. Chẳng hạn như: BOM có bao gồm các vật tự tiêu hao như keo hoặc dây không? Điều này mặc dù có vẻ như không cần thiết nhưng việc đưa những tài liệu này vào BOM ngay từ đầu đảm bảo những tài liệu này luôn sẵn có khi cần thiết.
- Kiểm soát tập trung BOM. Trong nhiều tổ chức, các phòng ban hoặc chức năng khác nhau thì sẽ sử dụng các hệ thống thông tin khác nhau. Để BOM luôn chính xác và cập nhật thì nó sẽ cần tập hợp thông tin từ tất cả các hệ thống này vào một bản ghi duy nhất.
- Xác định ai là người có thể thay đổi BOM. Để giảm thiểu rủi ro mắc lỗi thì số lượng người có thể chỉnh sửa nên được hạn chế.
- Quyết định cách theo dõi các sửa đổi đối với BOM bởi nhiều BOM được sửa đổi liên tục. Để BOM tiếp tục cung cấp giá trị và vẫn chính xác thì tất cả các thay đổi cần phải được theo dõi. Đảm bảo rằng tất cả các thay đổi có thể được kết nối lại với các tác giả.
- Chọn bản trình bày BOM. Chẳng hạn như một hoặc là nhiều cấp, điều đó cũng có ý nghĩa đối với sản phẩm.
- Bắt đầu liệt kê các vật liệu, thành phần hay các bộ phận sẽ tạo nên sản phẩm…. Đặc biệt, danh sách này sẽ phát triển và thay đổi theo thời gian.
- Tiếp tục thêm vào và thực hiện tinh chỉnh danh sách. Chú ý theo dõi tất cả các thay đổi.
Có thể bạn quan tâm:
Có thể thấy rằng BOM đóng vai trò quan trọng để tổ chức có thể cấp phát nguyên vật liệu một cách hợp lý và kịp thời cho các bộ phận quản lý sản xuất. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào khác liên quan đến BOM, hãy để lại bình luận ngay bên dưới nhé!
