Cầu chì là một thiết bị điện quen thuộc và vô cùng quan trọng ở mỗi gia đình, giúp hạn chế tối đa hư hỏng các thiết bị điện. Trong bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu cụ thể cầu chì là gì cũng như nguyên lý và tác dụng của thiết bị này.
Cầu chì là gì?
Cầu chì là khí cụ điện dùng để bảo vệ quá tải và ngắn mạch cho thiết bị và đường dây.
Cầu chì được sử dụng nhằm bảo vệ hệ thống điện giúp phòng tránh các hiện tượng quá tải trên đường dây, gây ra tình trạng cháy nổ.
Cầu chì là một trong những phát minh bởi nhà phát minh, nhà khoa học vĩ đại Thomas Edison và được cấp bằng sáng chế tại Mỹ vào năm 1890.
Cầu chì trong tiếng Anh là “fuse” được dịch ra là “tự tan chảy”. Nó được thực hiện theo nguyên lý tự chảy hoặc uốn cong để tách ra khỏi mạch điện khi mà cường độ dòng điện trong mạch tăng đột biến.
Kí hiệu của cầu chì
Cầu chì khi dùng trong lưới điện hạ thế có nhiều hình dạng khác nhau. Còn trong sơ đồ nguyên lý, ta thường ký hiệu cho cầu chì theo một trong các dạng sau:
Cấu tạo, nguyên lý làm việc của cầu chì
Về cấu tạo:
Cấu tạo của cầu chì bao gồm các thành phần sau:
- Phần tử ngắt mạch: Đây là phần chính của cầu chì, có khả năng cảm nhận được giá trị hiệu dụng của dòng điện đi qua nó.
- Phần tử ngắt mạch có giá trị điện trở suất nhỏ thường được làm bằng bạc, đồng hay các vật liệu dẫn khác có giá trị điện trở tương đồng.
- Thân của cầu chì: Thường được làm bằng những vật liệu như thủy tinh, ceramic (sứ gốm), hay các vật liệu khác tương đương. Vật liệu được tạo thành thân của cầu chì phải đáp ứng được 2 tính chất: có độ bền cơ khí cao và có độ bền dẫn điện, nhiệt, chịu được sự thay đổi nhiệt độ đột ngột.
- Vật liệu lấp đầy: đây là phần được bao bọc quanh phần tử ngắt mạch trong thân cầu chì. Thường được làm bằng vật liệu silicat dạng hạt. Nó có khả năng hấp thụ năng lượng do hồ quang sinh ra. Ngoài ra vật liệu lấp đầy phải đảm bảo tính cách điện khi xảy ra hiện tượng ngắt mạch.
- Các đấu nối: dùng định vị cố định cầu chì trên các thiết bị đóng ngắt mạch. Bên cạnh đó, các thành phần này phải đảm bảo được tính tiếp xúc điện tốt.
Về nguyên lý làm việc của cầu chì:
Cầu chì có đặc tính cơ bản là phụ thuộc vào thời gian chảy đứt với dòng điện chạy qua. Để tác dụng bảo vệ được phát huy, đường Ampe – giây của cầu chì tại mọi thời điểm phải thấp hơn đặc tính của đối tượng cần bảo vệ.
Ở dòng điện định mức: Khi có dòng điện định mức chạy qua thì sẽ có nguồn năng lượng được sinh ra do hiệu ứng Joule tỏa ra môi trường và không gây nên sự nóng chảy. Khi đó, sự cân bằng nhiệt được thiết lập ở một giá trị mà không gây ra sự già hóa hay phá hỏng bất kỳ phần tử nào của cầu chì.
Ở dòng điện ngắn mạch: Sự cân bằng trên cầu chì bị phá huỷ, nhiệt năng trên cầu chì tăng cao và dẫn đến sự phá hủy cầu chì.
Các loại cầu chì
Cầu chì khá đa dạng về chủng loại và được phân loại theo môi trường hoạt động và đặc điểm, cấu tạo.
Phân loại theo môi trường hoạt động:
Cầu chì cao áp
Loại cầu chì này được sử dụng trên các hệ thống điện 115 kV. Nó được sử dụng để bảo vệ máy biến áp dụng cụ dùng để đo điện áp nhỏ, nơi chi phí của bộ ngắt mạch không được bảo hành.
Có 2 loại cầu chì cao áp đó là cầu chì ống và cầu chì reset.
Cầu chì hạ áp
Thân của cầu chì hạ áp thường được làm bằng vật liệu cách điện như thủy tinh, thủy tinh sợi, gốm sứ. Nó có hình dáng là hình trụ ống hoặc hình hộp.
Cầu chì hạ áp có độ bền cơ học tốt, độ bền cách điện tốt và có thể chịu được nhiệt sinh ra khi cầu chì bị chảy.
Các loại cầu chì hạ áp: cầu chì loại kit-kat, loại striker, loại công tắc và cầu chì sụt áp.
Cầu chì nhiệt
Được sử dụng để cung cấp năng năng lượng cho các thiết bị điện tử tiêu dùng nhỏ như máy pha cà phê, máy sấy tóc, máy biến áp,…Bên cạnh đó, nó còn được dùng trong môi trường có sự biến đổi về nhiệt độ.
Phân loại theo cấu tạo:
Có cầu chì loại hở, loại vặn, cầu chì dạng hộp, dạng ống
Phân loại theo đặc điểm:
- Cầu chì sứ: chất liệu bên ngoài được bọc bằng sứ cách điện
- Cầu chì tự rơi: khi cháy sẽ tự rơi xuống
- Cầu chì hạt nổ: khi hoạt động tạo ra tiếng nổ.
Vai trò, tác dụng của cầu chì
Cầu chì có vai trò, tác dụng gì, dùng để làm gì là nội dung tiếp mà chúng tôi đề cập. Đây cũng là thắc mắc được nhiều người quan tâm. Cầu chì có vai trò, tác dụng sau:
Được sử dụng để bảo vệ cho đường dây dẫn điện, động cơ điện, thiết bị điện hay mạch điều khiển điện. Với cấu tạo đơn giản, kích thước bé, khả năng cắt mạch điện lớn và giá thành rẻ nên cầu chì nó được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất và sinh hoạt.
Bảo vệ các thiết bị gia dụng như tivi, tủ lạnh, máy tính tránh khỏi hư hỏng bởi điện áp cao.
Cầu chì còn được ứng dụng trong máy chơi game, các loại ô tô, xe tải, xe máy,…
Làm gì khi cầu chì bị cháy?
Nếu trong trường hợp cầu chì trong gia đình bị cháy thì bạn sẽ xử lý như thế nào? Chắc chắn khi cầu chì bị cháy thì phải lắp cầu chì mới để thay rồi đúng không nào. Nhưng trước khi đi tìm cách giải quyết cho vấn đề này thì chúng ta sẽ đi tìm hiểu nguyên nhân gây cháy cầu chì điện.
Nguyên nhân cầu chì bị cháy
Khi có dòng điện quá lớn đi qua, động cơ điện bị quá tải, dây cầu chì tản nhiệt kém, phát nóng thì sẽ dẫn đến cầu chì bị nổ, cháy đứt.
Thời gian cháy đứt của dây cầu chì dài hay ngắn sẽ tỷ lệ nghịch với bình phương trị số dòng điện. Dòng điện càng lớn thì thời gian đứt dây cầu chì càng ngắn và ngược lại.
Cách xử lý khi cầu chì bị cháy
Ngắt nguồn điện: Khi cầu chì bị cháy, nổ thì thường cầu dao điện sẽ tự động ngắt, nhưng để an toàn, bạn nên kiểm tra lại.
Kiểm tra ổ cắm điện: Tiếp theo bạn cần kiểm tra các ổ điện xem mất điện là do nổ một phích cắm hay do nổ hộp cầu chì. Sau đó, tháo bỏ hết giắc cắm điện và kiểm tra xem chúng còn điện hay không để tránh nổ cầu chì thêm lần nữa.
Xác định vị trí cầu chì bị cháy: Dùng đèn pin để tìm vị trí hộp cầu chì (thường nằm gần ở công tơ điện), kiểm tra xem có dây cầu chì nào bị đứt không.
Chọn dây cầu chì phù hợp: Tìm mua và thay thế dây cầu chì bằng một sợi dây có cùng cường độ dòng điện. Nếu sợi dây được thay thế có cường độ dòng điện cao hơn dây yêu cầu thì có thể gây ra đám cháy.
Sau khi tìm được dây cầu chì phù hợp thì bước cần làm cuối cùng là thay thế dây và lắp cầu chì vào trong hộp. Sau đó, tiến hành bật cầu giao tổng lên là hoàn thành.
Cầu chì xe máy nằm ở đâu?
Cầu chì xe máy là thiết bị có nhiệm vụ làm ngắn mạch khi xảy ra sự cố quá tải trong hệ thống điện trên xe máy giúp xe tránh gặp phải những sự cố chập điện nghiêm trọng hơn.
Cầu chì xe số hoặc xe côn được thiết kế nằm ở dưới cửa cốp yên xe. Vậy còn cầu chì xe Air blade, xe Vision nằm ở đâu?
Xe Air Blade, Vision và các dòng xe tay ga nói chung thì cầu chì nằm ở phía trước yếm hoặc phần để chân.
Qua bài viết trên, chúng tôi hy vọng đã giúp bạn hiểu được cầu chì là gì và các kiến thức liên quan đến thiết bị này. Đừng quên thường xuyên truy cập trang web muahangdambao.com của chúng tôi để cập nhật những thông tin bổ ích khác nhé.
