Khái niệm đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày, giúp chúng ta hiểu đầy đủ về sự vật hay hiện tượng nào đó. Vậy bạn hiểu khái niệm là gì? Khái niệm và định nghĩa có phải là một không? Hãy cùng với chúng tôi tìm câu trả lời ngay dưới đây!
Khái niệm là gì? Cho ví dụ
Khái niệm là một khái quát, đơn giản hóa hoặc là trừu tượng hóa của một ý tưởng, một hiện tượng hoặc một sự vật theo một cách chung nhất có thể. Khái niệm thường được biểu diễn bằng từ ngữ, hình ảnh, ký hiệu hoặc là biểu đồ để giúp cho việc truyền đạt nó dễ dàng hơn.
Thực tế mỗi một lĩnh vực thì khái niệm lại được hiểu với ý nghĩa khác nhau. Dưới đây là một số quan điểm liên quan đến việc giải thích khái niệm như:
Theo triết học: Khái niệm được hiểu theo 2 nhóm là khái niệm về các sản phẩm của trí tuệ và khái niệm được tạo ra nhờ quá trình trừu tượng hóa các kết quả thực nghiệm.
Theo tâm lý học: Khái niệm được hình thành với vai trò chính là chức năng cơ bản của suy nghĩ cùng với sự cảm nhận. Các khái niệm sẽ hệ thống hóa sự hiểu biết của con người chúng ta về thế giới xung quanh. Cũng theo quan điểm tâm lý học thì khái niệm sẽ gồm 2 dạng khác nhau là khái niệm cổ điển và khái niệm tự nhiên:
- Khái niệm cổ điển là dạng khái niệm có những giới hạn rõ ràng, căn cứ vào định nghĩa mang tính chính xác cao. Để đưa ra khái niệm thì cần phải có đầy đủ các loại điều kiện xứng đáng.
- Khái niệm tự nhiên là dạng khái niệm không cần dựa vào những điều kiện cần và đủ, nó chỉ cần dựa vào sự tương đồng với những đối tượng đã được lưu trong trí nhớ trước đó của con người.
Ví dụ:
- Pháp luật được hiểu là hệ thống các quy định bắt buộc về hành vi cũng như lối ứng xử do Nhà nước ban hành, chấp thuận và giám sát quá trình thực thi.
- Nhà nước là thuật ngữ được sử dụng để chỉ một tổ chức chính trị – xã hội có chức năng chính là điều hành và phát triển đất nước. Các thành viên thuộc nhà nước đều thuộc về giai cấp thống trị, giúp đảm bảo quyền lực cũng như lợi ích của tầng lớp này.
Phân loại khái niệm là gì?
Phân loại theo nội hàm
Xát theo nội hàm của khái niệm thì chúng ta sẽ phân loại được những loại khái niệm như sau:
- Khái niệm trừu tượng và cụ thể: Loại này phản ánh những đối tượng tồn tại với chính thể nhất định. Từ đó phản ánh những quan hệ cũng như thuộc tính của sự vật và hiện tượng.
- Khái niệm khẳng định và phủ định: Đây là những khái niệm mà trong đó nội hàm của khái niệm nêu ra các nội dung mang ý nghĩa tường minh. Ví dụ như tốt, xấu, cao cấp…
- Khái niệm tương quan và không tương quan: Loại khái niệm này khi nhắc đến thì người ta thường sẽ nghĩ ngay đến một mối quan hệ đã được xác định nào đó. Ví dụ như nhắc đến con cái thì sẽ nhắc đến bố mẹ, gia đình…
Phân loại theo ngoại hàm
Khi phân loại theo ngoại hàm thì chúng ta sẽ có được 2 loại khái niệm chính đó là:
- Khái niệm chung: Là những khái niệm chỉ một lớp đối tượng và ngoại diên của khái niệm này sẽ luôn luôn lớn hơn 1. Ví dụ như học sinh, sinh viên, giáo viên, con sông…
- Khái niệm riêng: Là những khái niệm chỉ duy nhất một đối tượng hay chỉ chứa một phần tử cụ thể nào đó.
Khái niệm và định nghĩa khác gì nhau?
Định nghĩa là gì?
Định nghĩa hiểu đơn giản là sự xác định bằng ngôn ngữ nhất định những đặc trưng cơ bản để tạo thành nội dung của khái niệm về một sự vật, hiện tượng hay quá trình nào đó. Mục đích là để phân biệt nó với các sự vật, hiện tượng hay quá trình khác. Định nghĩa có vai trò quan trọng trong khoa học và cũng là bộ phận căn bản trong mọi lý thuyết khoa học.
Ví dụ:
- Thiền định là một phương pháp rèn luyện cổ xưa nhằm kết nối tâm hồn của chúng ta với môi trường xung quanh cũng như thế giới tự nhiên.
- Triết học là một hệ thống tri thức, lý luận chung về thế giới tự nhiên, vị trí cũng như vai trò của con người trong thế giới đó. Những lý thuyết này được hình thành từ hoạt động nhận thức, tư duy của con người nhằm phục vụ cho các nhu cầu trong đời sống hằng ngày.
So sánh khái niệm và định nghĩa
Trên thực tế thì khái niệm và định nghĩa đều có điểm chung đó là mô tả những đối tượng nào đó trong khoa học, cuộc sống hoặc toán học… nên đôi khi khiến người đọc nhầm lẫn. Tuy nhiên, 2 từ khóa này vẫn có những điểm khác nhau nhất định. Cụ thể như sau:
- Định nghĩa yêu cầu tính chính xác cao, đảm bảo sự chặt chẽ và nhất quán. Quy mô của định nghĩa tương đối nhỏ và nó chỉ tập trung vào một vấn đề cụ thể nào đó (có thể là một định lý toán học hoặc là một mệnh đề…). Định nghĩa luôn mang tính độc nhất, giúp cho đối tượng được nhắc đến phân biệt được với những đối tượng khác. Định nghĩa thường được sử dụng nhiều trong lĩnh vực như toán học, vật lý, hóa học… bởi các lĩnh vực này yêu cầu độ chính xác rất cao.
- Khái niệm lại có quy mô rộng và bao quát hơn định nghĩa. Ở khái niệm có thể bao gồm nhiều đối tượng nhưng định nghĩa thì chỉ có một đối tượng duy nhất. Khái niệm là những nội dung bao quát nên đôi khi nó không cần quá chính xác và chặt chẽ. Nói cách khác, thông tin được cung cấp chỉ mang ý nghĩa chung chung. Khái niệm sẽ được sử dụng như một từ ngữ phổ biến trong đời sống cũng như trong văn học.
Nhìn chung thì khái niệm sẽ có vai trò chỉ ra cách làm sao để liên kết nội dung công việc này với công việc khác. Còn định nghĩa thì lại chỉ ra một cách rõ ràng những hoạt động, công việc bạn cần phải làm.
Có thể bạn quan tâm:
Vật chất là gì? Định nghĩa vật chất theo chủ nghĩa Mác-Lênin
Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn khái niệm là gì, được tầm quan trọng của khái niệm và định nghĩa. Từ đó ứng dụng nó vào học tập và nghiên cứu để đạt được hiệu quả cao nhất!
