Thay vì nghe nhạc bằng các phương tiện kỹ thuật số hiện đại và tiện dụng thì nhiều người lại chọn phương thức nghe nhạc bằng nguồn âm analog từ đĩa than đòi hỏi sự chau chuốt và tỉ mỉ. Có thể nói, đĩa than là thiết bị không thể thiếu với những ai đã trót yêu chất âm chân thực, tự nhiên đầy mộc mạc từ nguồn âm hoài cổ này. Bài viết sau đây chúng tôi sẽ cung cấp tới bạn đọc những thông tin cực thú vị về đĩa than – loại đầu phát được thiết kế chuyên dụng cho nguồn nhạc analog.
Đĩa than là gì?
Mâm đĩa than (hay mâm đĩa nhựa, turntable) là một loại đầu phát được thiết kế chuyên dụng cho nguồn nhạc analog từ đĩa than (đĩa vinyl, đĩa LP, đĩa nhựa). Đĩa than dùng để đọc dữ liệu âm thanh được lưu trữ trên các rãnh ghi của đĩa, sau đó chuyển đổi nó thành tín hiệu điện, trước khi gửi tới phono và khuếch đại.
Sao lại gọi là đĩa than? Gọi là đĩa than vì nó có màu đen như than
Để có thể thiết lập được hệ thống âm thanh analog từ đĩa vinyl (đĩa than), chúng ta cần có 2 thiết bị cơ bản cấu thành bộ nguồn phát gồm mâm đĩa than và phono box. Trong đó, như đã nói, mâm đĩa than sẽ đóng vai trò đọc dữ liệu âm thanh được ghi trên đĩa than và phono stage sẽ có nhiệm vụ khuếch đại âm thanh thu được trước khi gửi tới Preamplifier.
Cấu tạo của mâm đĩa than
Mâm đĩa gồm có platter (thớt đĩa chính) được nối với một cây trụ (shaft) nằm trong ổ xoay, trụ và platter xoay trên một bạc đạn (bearing) phía dưới đáy trụ và tiếp xúc với ổ, hai thành phần này sẽ xoay đều nhờ vào motor hoặc dây curoa (belt), và phần vỏ máy (plinth). Đây là 3 thành phần chính của chiếc đầu đĩa than.
Lịch sử hình thành đĩa than
Năm 1877 nhà phát minh thiên tài người Mỹ Thomas A.Edison đã sáng chế ra chiếc máy ghi âm đầu tiên của loài người. Thiết bị này hoạt động dựa trên cơ sở các sóng âm thanh được đưa qua một bộ phận biến đổi để tạo nên những vết khắc từ một chiếc kim lên trên 1 ống trụ kim loại.
Khi cần tái tạo lại âm thanh, người ta dùng chiếc kim đó để đọc lại từ ống kim loại đã được ghi âm, dao động cơ học ở đầu kim qua một hệ thống khuếch đại bằng cơ khí để nâng biên độ lớn lên rồi đưa qua loa.
Mặc dù dải tần còn hẹp và độ méo lớn nhưng máy ghi âm đời đầu của Edison đã đặt nền móng đầu tiên cho công nghệ tái tạo và xử lý âm thanh của loài người.
Chiếc máy phát nhạc bằng mâm đĩa than ra đời phỏng theo nguyên lý ghi âm của Edison, từ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, một số hãng trên thế giới đã cho ra đời các loại máy quay đĩa cơ khí chạy bằng dây cót với chiếc loa đồng vàng sáng bóng to như chiếc kèn tuba. Loại máy quay đĩa này đã được coi như vật trang trí sang trọng trong các gia đình giàu có ở châu Âu hồi thời đó
Về nguyên lý, việc ghi âm vào mâm đĩa than không khác nhiều so với nguyên lý của máy ghi âm ban đầu do Edison phát minh. Năm 1887, Emile Berliner người Mỹ đã sáng chế ra chiếc máy quay đĩa đầu tiên. Để cải thiện chất lượng âm thanh, công nghệ ghi âm trên quy mô công nghiệp đã được cải tiến. Từ những bản ghi đầu tiên với kỹ thuật ghi âm mono 78 vòng/phút, đến những chiếc đĩa đạt tiêu chuẩn hi-fi longplay 33 vòng/phút. Đây là một bước tiến đáng kể.
Một số hãng ghi âm, chế tạo đĩa có nhiều đóng góp lớn như: RCA Victor, EMI (Mỹ), Decca Record (Anh), Deuts Gramophone (Đức)…
Xem thêm: Đèn UV là gì? Tác dụng và tác hại từ đèn UV bạn cần biết
Đặc điểm của chất âm ghi bằng đĩa than
Kỹ thuật ghi – đọc bằng mâm đĩa than thuần tuý là kỹ thuật analog. Do đó, âm thanh có độ trung thực cao, dân chơi đĩa than gọi là tiếng “mộc”. Âm thanh của đĩa than có những nét đặc trưng riêng biệt với âm thanh kỹ thuật digital (số). Khi nghe một bộ dàn chạy đĩa than loại tốt, ta thấy được âm thanh có độ nổi, vị trí các nhạc cụ chơi trong dàn nhạc được thể hiện rất rõ ràng, giọng hát của ca sĩ ngọt ngào và truyền cảm…Chính vì lý do này mà hiện nay vẫn còn rất nhiều người say mê sưu tầm và thưởng thức đĩa than. Đặc biệt là những ai yêu nhạc cổ điển, nhạc Jazz – Blue và các loại nhạc cụ acoustic…
Cách thu âm đĩa than vinyl
Thu âm từ microphone => Khuếch đại âm thanh qua microphone preamp => Mix và master cho đĩa than => Tín hiệu được khuếch đại qua mạch amplifier => chạy qua đầu cutting head => Tín hiệu được khắc đĩa lên phôi gốc => Từ phôi gốc ép thủy lực để ra các đĩa nhựa, ra các đĩa thành phẩm
Cách phát âm thanh từ đĩa than Vinyl
Đầu kim (Stylus) của đĩa than sẽ di chuyển (track) theo các khe rãnh (groove) trên bề mặt đĩa. Sau đó, rung động của kim sẽ được truyền từ đầu kim để chuyển thành dòng điện biến thiên. Tuy nhiên, cường độ nhỏ cần khuếch đại để đánh ra được amply hoặc loa (Phono preamp).
Các loại đĩa than phổ biến
– Mâm đĩa “plug & play”: Đây là loại mâm đĩa được thiết kế kiểu “cắm và chơi ngay” vì có cấu trúc cực kì đơn giản, gọn nhẹ, được trang bị sẵn tất cả các bộ phận cần thiết như kim, cần, phono, và được căn chỉnh sẵn từ nhà máy. Người dùng chỉ cần mua về, kết nối với hệ thống là phát nhạc được ngay, không cần thêm bất kì bước cân chỉnh phức tạp nào. Giá loại mâm đĩa này khá rẻ, phù hợp cho phân khúc nhập môn, những người mới chơi hoặc bắt đầu làm quen với mâm đĩa than.
– Mâm đĩa phổ thông: Đây là nhóm mâm đĩa được thiết kế có đầy đủ những tính năng cơ bản của một hệ thống turntable tiêu chuẩn, người dùng có thể can thiệp vào hầu hết các thành phần của hệ thống như thay đổi, nâng cấp kim, phono, cần. Tiến hành các căn chỉnh để tìm ra âm thanh ưng ý nhất. Tuy nhiên, kết cấu của các mâm đĩa than này thường không quá phức tạp, giá bán phải chăng, phù hợp với phần đông đối tượng người dùng.
– Mâm đĩa hi-end: Đây là nhóm đĩa nổi tiếng nhất, được coi như thú chơi xa xỉ chỉ dành cho người giàu. Các hệ thống mâm đĩa hi-end thường có giá từ vài nghìn tới hàng chục nghìn, thậm chí là hàng trăm nghìn đô. Tuy nhiên, tiền chưa phải là tất cả, các hệ thống mâm đĩa than cao cấp này thường có cấu trúc rất phức tạp, đòi hỏi người chơi phải có kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu thì mới có thể lựa chọn kim, cần, phono và các phụ kiện phù hợp, cũng như có thể căn chỉnh hệ thống mâm đĩa than của mình đạt đến tối ưu, nhằm khai thác được tối đa giá trị của loại sản phẩm đắt đỏ này.
Vì sao xu hướng dùng đĩa than hot trở lại?
Xu hướng trở lại của đĩa than trong những năm gần đây được lý giải bởi nhiều nguyên nhân về cả xã hội cũng như nguyên do từ các thiết bị phần cứng. Trong đó, đầu tiên là do xu hướng retro đang trở lại từ cả thời trang, phong cách đã dẫn đến sự hot trở lại của các mâm đĩa than. Mâm đĩa than được người dùng lựa chọn để trở thành vật trang trí nội thất. Thậm chí người ta mua đĩa than để sưu tầm như mua sách.
Các nghệ sĩ trẻ cũng giới thiệu các bản thu từ đĩa than cũng như các bạn influencer cũng khiến cho trào lưu ngày càng nổi hơn. Đây chính là đối tượng giúp cho đĩa than hồi sinh
Có nên chơi mâm đĩa than?
Nếu bạn đang tìm hiểu về bộ môn chơi mâm đĩa than này, hoặc nếu bạn không phải là một tay chơi audiophile quá khó tính, hay chỉ đơn giản là muốn vừa thưởng thức âm thanh analog đơn thuần vừa trải nghiệm sự thư thái do đầu đĩa than mang lại theo cách đơn giản nhất thì bạn hoàn toàn có thể thưởng thức nhạc bằng mâm đĩa than. Tuy nhiên, cần lựa chọn loại đĩa than phù hợp, trang bị những kiến thức cơ bản về thể loại chơi nhạc này
Với những ai đang tìm hiểu về hình thức chơi đĩa than, hy vọng bài viết đã cung cấp đầy đủ những thông tin cơ bản để giúp bạn hiểu về nguồn âm thanh đặc biệt này. Đây là hình thức chơi nhạc phù hợp với những ai yêu nhạc cổ điển, nhạc Jazz – Blue và nhạc cụ acoustic,…khá kén người nghe. Bạn nên cân nhắc về gu thưởng nhạc trước khi lựa chọn.
