Cốt truyện – nền tảng để xây dựng nên những câu chuyện thú vị và cuốn hút. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ cốt truyện là gì?Đặc điểm của cốt truyện? Làm thế nào để có một cốt truyện hay? Hãy cùng với chúng tôi tìm hiểu chi tiết ngay sau đây nhé!
Cốt truyện là gì?
Khái niệm
Cốt truyện hiểu đơn giản là một hệ thống cụ thể những sự kiện, biến cố hay hành động trong tác phẩm tự sự và tác phẩm kịch, thể hiện mối quan hệ qua lại giữa các tính cách ở trong một hoàn cảnh xã hội nhất định nhằm thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
Đặc điểm
- Cốt truyện không đơn giản chỉ là một khung cảnh cho các nhân vật và sự kiện diễn ra. Nó còn là một công cụ quan trọng để tác giả có thể bộc lộ tính cách, quan hệ giữa nhân vật cũng như khám phá những xung đột của đời sống xã hội. Mỗi sự kiện trong cốt truyện đều sẽ đánh dấu một cột mốc quan trọng, phản ánh sâu sắc những khía cạnh khác nhau của xã hội và của con người.
- Thông qua cốt truyện thì tác giả có thể khái quát hóa và tinh chỉnh những xung đột xã hội. Từ đó loại bỏ những yếu tố ngẫu nhiên để tập trung vào bản chất của vấn đề cũng như tâm trạng của nhân vật. Như vậy thì bức tranh về con người và xã hội sẽ được vẽ nên một cách sâu sắc và đa chiều hơn. Cốt truyện không chỉ là một công cụ dẫn dắt độc giả thông qua hành trình mà nó còn là một phương tiện để tác giả thể hiện được tư duy và tâm hồn của mình.
- Cốt truyện không phải lúc nào cũng đóng vai trò là yếu tố chính ở trong mọi tác phẩm văn học. Trong thế giới văn học, đặc biệt là ở trong các tác phẩm trữ tình thì cốt truyện thường không được coi là quan trọng nhất.
- Khi thảo luận về cốt truyện thì chúng ta không thể bỏ qua 2 phương diện quan trọng của nó. Đầu tiên: Cốt truyện là một công cụ để tác giả thể hiện được tính cách của nhân vật, mối quan hệ giữa các nhân vật cùng với các xung đột xã hội. Thứ hai: Cốt truyện cũng là một phương tiện để tác giả khám phá và bộc lộ các xung đột xã hội thông qua những sự kiện hay tình tiết.
- Mỗi cốt truyện có thể khác nhau nhưng điểm chung của nó là sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố nhân văn và xã hội. Xung đột xã hội có thể được coi như là cơ sở chung của mọi cốt truyện. Tuy nhiên cốt truyện thực sự là kết quả của sự sáng tạo độc đáo của tác giả – nơi mà ý tưởng cũng như cảm xúc được thể hiện một cách đặc biệt và cá nhân.
Ví dụ
Ví dụ 1: Cốt truyện của “Dế Mèn phiêu lưu ký” chính là một hành trình kỳ thú. Nó đưa chúng ta vào một cuộc phiêu lưu của nhân vật chính là Dế Mèn thông qua nhiều tình huống và gặp gỡ với đủ các loại nhân vật đặc biệt. Mỗi nhân vật ở trong câu chuyện đều sẽ mang theo câu chuyện riêng của họ. Từ đó đã tạo nên một mạng lưới phức tạp và đa dạng của các cốt truyện song song.
Không chỉ là Dế Mèn mà còn có cả Dế Trũi, Xiến Tóc, chim Trả, quần thể nhà Mối, Châu Chấu cùng nhiều nhân vật khác. Mỗi người đều góp phần làm nên sự hấp dẫn và sự sâu sắc cho tác phẩm này. Bên cạnh đó, những mảnh ghép nhỏ này cùng nhau tạo thành một bức tranh rộng lớn hơn về cuộc sống và nhân quả; đồng thời còn làm cho câu chuyện trở nên đầy màu sắc và phong phú hơn.
Ví dụ 2: Cốt truyện của “Truyện Kiều” chính là một hành trình đầy sóng gió và khắc sâu vào lòng người thông qua cuộc sống đầy gian truân của nữ nhân vật chính Thúy Kiều. Bắt đầu từ thời điểm đau lòng khi mà Thúy Kiều phải bán mình để chuộc cha, câu chuyện mang chúng ta đi qua suốt 15 năm đầy khó khăn và biến cố.
Mỗi một bước chân của Thúy Kiều đều là một thử thách, một cuộc chiến đối với số phận và với chính bản thân mình. Những ngày tháng lưu lạc đã khiến cho Thúy Kiều phải đối diện với những khó khăn, đau đớn và cả những niềm vui nhỏ nhoi giữa dòng đời.
Cuối cùng, khi tất cả những cố gắng đổ vỡ thì Thúy Kiều đành phải lựa chọn tự vẫn để kết thúc cuộc đời đầy nghiệt ngã và khổ đau của chính mình. Tuy nhiên thông qua cảnh kết này thì chúng ta được nhắc nhở về sự mạnh mẽ, sự kiên trì và lòng trung thành của con người; hay giá trị của tình yêu và sự hy sinh trong cuộc sống.
Thế nào là cốt truyện văn học hay?
Cơ sở sâu xa của cốt truyện chính là một xung đột đang vận động. Vì vậy mà quá trình phát triển của một cốt truyện cũng giống như là quá trình vận động của các xung đột, bao gồm có các bước hình thành, phát triển và kết thúc. Nhìn chung thì một cốt truyện hay thường bao gồm có các thành phần chính như sau:
- Phần trình bày
Phần này sẽ giới thiệu khái quát về bối cảnh xã hội, các điều kiện hay nguyên nhân làm nảy sinh các xung đột và tình hình buổi ban đầu của nhân vật. Hoàn cảnh ở đây thì thường nằm trong trạng thái tĩnh, mâu thuẫn chưa vận động và phát triển. Nói cách khác các nhân vật chưa đứng trước những thử thách nên chưa phát huy được tính năng động của mình.
Ví dụ trong tác phẩm “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố thì phần trình bày là cảnh Lý trưởng sai Trương tuần đóng cổng làng để thu thuế, cảnh thu thuế ở đình làng và cảnh nghèo đói túng thiếu của gia đình chị Dậu…
- Phần thắt nút
Phần này sẽ đánh dấu sự kiện mà từ đó phát sinh nên các mâu thuẫn, xung đột. Ðây cũng chính là biến cố đầu tiên của cả hệ thống các biến cố tạo thành xung đột của cốt truyện. Phần thắt nút sẽ có nhiệm vụ bộc lộ trực tiếp những mâu thuẫn được tích tụ một cách âm ỉ từ trước. Lúc này các nhân vật sẽ đứng trước những thử thách, đòi hỏi phải bày tỏ nên những thái độ, chọn lựa cách xử sự, hành động, phản ứng để từ đó bộc lộ rõ tính cách.
Ví dụ: Phần thắt nút của “Tắt đèn” chính là cảnh tuần đinh, lính lệ đến đánh đập anh Dậu để đòi sưu thuế.
- Phần phát triển
Ðây cũng là phần quan trọng và dài nhất của cốt truyện bao gồm có nhiều cảnh ngộ, sự kiện cũng như biến cố khác nhau. Tính cách của nhân vật chủ yếu được xác định ở trong phần này. Nó có thể được thay đổi thông qua các bước ngoặt hay môi trường khác nhau.
Ví dụ: Phần phát triển trong “Tắt đèn” bao gồm những sự kiện như: đàn con bị đói, chồng bị bắt, chị Dậu phải một mình tất tả ngược xuôi cho đến lúc mà người nhà lí trưởng ném cái xác lạnh ngắt và mê man bất tỉnh của anh Dậu vào nhà.
- Ðiểm đỉnh
Điểm đỉnh hay còn được gọi là cao trào và là phần bộc lộ cao nhất của xung đột. Lúc này thì xung đột đã phát triển đến độ gay gắt, quyết liệt và đòi hỏi phải được giải quyết theo một chiều hướng nhất định. Ðiểm đỉnh thường là một khoảnh khắc, một thời điểm ngắn nhưng nó lại có tác dụng quyết định đối với nhân vật trung tâm.
Ví dụ: Ðiểm đỉnh của “Tắt đèn” chính là lúc chị Dậu bị dồn vào đường cùng đã xô tên Cai Lệ và túm tên người nhà của Lý trưởng “lẳng một cái, ngã nhào ra thềm”.
- Phần kết thúc (hay Mở nút)
Ðây cũng là phần giải quyết xung đột của tác phẩm một cách cụ thể. Ở đây thì tác giả trình bày những kết quả của toàn bộ xung đột của cốt truyện. Một cốt truyện tốt thì bao giờ phần kết thúc cũng sẽ được giải quyết một cách tự nhiên và phù hợp với quy luật của cuộc sống. Tuy nhiên trong văn học cổ thì thường có phần kết thúc phù hợp với ước muốn chủ quan của con người.
Ví dụ: Phần kết thúc của “Tắt đèn” là chị Dậu từ lúc bị bắt lên hầu quan phủ, sau đó phải rời xa chồng, xa con để đi làm vú hầu cụ cố nhà quan Tỉnh, cho đến lúc chị choàng dậy mở cửa chạy té ra sân “Trời tối đen như mực, như cái tiền đồ của chị” chính là phần kết thúc của tác phẩm.
Có thể bạn quan tâm:
Nhân vật trữ tình là gì? Xác định nhân vật trữ tình trong thơ
Văn học dân gian là gì? Đặc trưng của các thể loại văn học dân gian
Bất kỳ một câu chuyện nào cũng đều phải có cốt truyện. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn tích lũy thêm những kiến thức hay và bổ ích!
