Lưới thức ăn là kiến thức quan trọng trong bộ môn Sinh học 9. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ lưới thức ăn là gì? Đặc điểm? Vai trò? Cấu trúc của lưới thức ăn là gì? Tất cả những thắc mắc này sẽ được muahangdambao.com chia sẻ ngay sau đây!
Lưới thức ăn là gì? Cho ví dụ
Khái niệm
Lưới thức ăn hay còn được gọi là mạng thức ăn, là một khái niệm trong sinh thái học dùng để mô tả mối quan hệ ăn nhau giữa các loài trong một hệ sinh thái.
Lưới thức ăn thường được mô tả dưới dạng một mô hình mạng, trong đó thì các loài được đại diện bởi các nút (node) trong mạng, các quan hệ ăn nhau giữa chúng thì được đại diện bởi các liên kết (link) giữa các nút. Mỗi liên kết trong mạng sẽ đại diện cho một quan hệ ăn thịt giữa các loài, trong đó thì loài ăn nhỏ hơn (con mồi) sẽ được đặt ở phía dưới và loài ăn lớn hơn (kẻ săn mồi) thì sẽ được đặt ở phía trên.
Ví dụ
- Cây lá kim sẽ cung cấp thực phẩm cho loài sâu bướm bướm đuôi gà.
- Sâu bướm đuôi gà sẽ là nguồn thức ăn cho chim cú.
- Chim cú cũng là một trong những loài động vật quan trọng trong mạng thức ăn bởi nó chính là kẻ săn mồi trên cấp độ cao trong chuỗi ăn thịt. Chim cú ăn thịt của nhiều loài động vật khác nhau, bao gồm cả các loài thỏ, chuột hay sâu bọ.
- Ngoài ra thì trong rừng còn có các loài động vật ăn cỏ như nai, sói và hươu. Các loài ăn côn trùng như là bọ ngựa, châu chấu và kiến. Các loài ăn thịt như là cá sấu và rắn…
Cấu trúc lưới thức ăn
- Nhà sản xuất chính: Các nhà sản xuất sơ cấp sẽ tự sản xuất thức ăn thông qua một quá trình được gọi là quang hợp. Quang hợp sẽ biến năng lượng ánh sáng từ mặt trời thành năng lượng hóa học mà thực vật có thể sử dụng để làm thức ăn. Thực vật và tảo chính là những ví dụ điển hình về nhà sản xuất sơ cấp. Ngoài ra, những sinh vật sống này cũng có thể được gọi là sinh vật tự dưỡng.
- Người tiêu dùng chính: Những động vật mà ăn các nhà sản xuất chính sẽ là những người tiêu dùng chính. Chúng được gọi là sơ cấp bởi vì chúng là những thứ đầu tiên ăn các sinh vật tự tạo ra được thức ăn cho chúng (còn được gọi là sinh vật sản xuất sơ cấp). Ngoài ra, những sinh vật này còn có thể được gọi là động vật ăn cỏ. Ví dụ như: thỏ, hải ly, voi và nai sừng tấm…
- Người tiêu dùng thứ cấp: Các sinh vật ăn sinh vật tiêu thụ cấp 1 thì sẽ được gọi là sinh vật tiêu thụ cấp 2. Những động vật này là loài ăn thịt hoặc là ăn tạp bởi vì chúng có thể ăn động vật và ăn cả thực vật. Gấu chính là một ví dụ về người tiêu dùng thứ cấp.
- Người tiêu dùng cấp ba: Người tiêu dùng cấp ba giống như người tiêu dùng thứ cấp ở chỗ đó là có thể ăn cả thịt và thực vật. Sự khác biệt duy nhất đó là người tiêu dùng cấp ba thì ăn các động vật ăn thịt khác. Đại bàng chính là một ví dụ điển hình.
- Động vật ăn thịt: Đây chính là những kẻ săn mồi sống ở cấp cao nhất và cũng là cấp cuối cùng. Động vật ăn thịt đứng đầu chuỗi thức ăn bởi vì nó không có kẻ thù trong tự nhiên. Sư tử chính là một ví dụ điển hình.
- Người phân hủy: Các sinh vật khác ăn thực vật và động vật đã chết rồi phân hủy chúng thì được gọi là người phân hủy. Nấm chính là những ví dụ về chất phân hủy. Các sinh vật khác thì được gọi là động vật ăn mảnh vụn, ăn động vật và thực vật chết. Ví dụ: kền kền chính là loài động vật chuyên ăn xác chết.
Các loại lưới thức ăn
Hiện có rất nhiều loại lưới thức ăn khác nhau. Sự khác nhau được thể hiện ở cách mà chúng được kết hợp với nhau hay những gì mà chúng thể hiện hoặc là nhấn mạnh về các sinh vật trong hệ sinh thái mà chúng thể hiện.
Mạng lưới thức ăn kết nối
- Trong một mạng lưới thức ăn kết nối thì các nhà khoa học sử dụng các mũi tên để biểu thị sự tiêu thụ của loài này bởi loài khác.
- Tất cả các mũi tên đều sẽ có cùng trọng lượng.
- Cường độ ăn của một loài bởi loài khác sẽ không được minh họa.
Lưới thức ăn tương tác
- Tương tự như lưới thức ăn kết nối, các nhà khoa học cũng sử dụng các mũi tên trong các lưới thức ăn tương tác để thể hiện rõ sự tiêu thụ của một loài bởi các loài khác.
- Tuy nhiên, các mũi tên sẽ có trọng số để biểu thị được mức độ hoặc là cường độ ăn của một loài bởi loài khác.
- Nếu như một loài thường xuyên ăn thịt loài khác thì các mũi tên được miêu tả theo cách sắp xếp như vậy có thể lớn hơn, đậm hơn hoặc là sẫm màu hơn để biểu thị được cường độ ăn uống.
- Nếu như sự tiếp xúc giữa các loài rất khiêm tốn thì mũi tên có thể không có hoặc là rất hẹp.
Lưới thức ăn dòng năng lượng
Dòng chuyển động lưới thức ăn sẽ minh họa mối quan hệ giữa các sinh vật trong một môi trường bằng cách định lượng cũng như minh họa sự truyền năng lượng giữa các sinh vật.
Lưới thức ăn hóa thạch
- Lưới thức ăn có thể động và các mối liên kết thức ăn trong một hệ sinh thái thì có thể dao động theo thời gian.
- Trong một lưới thức ăn hóa thạch, các nhà khoa học đã cố gắng xây dựng lại mối quan hệ giữa các loài dựa trên những bằng chứng sẵn có của hồ sơ hóa thạch.
Mạng lưới thực phẩm chức năng
Lưới thức ăn chức năng sẽ minh họa mối quan hệ giữa các loài trong một hệ sinh thái bằng cách là minh họa tốc độ tăng trưởng của một quần thể có ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của một quần thể khác ở trong môi trường.
Đặc điểm của lưới thức ăn là gì?
- Không giống như là chuỗi thức ăn, lưới thức ăn sẽ thực tế hơn.
- Lưới thức ăn được tạo thành từ các chuỗi thức ăn khác nhau và được liên kết ở các cấp độ khác nhau của lưới thức ăn.
- Lưới thức ăn không thẳng và các phần của chuỗi thức ăn sẽ không chạy theo một đường thẳng.
- Mạng lưới thức ăn sẽ cung cấp cho mọi người rất nhiều lựa chọn cho những gì để ăn. Trong một lưới thức ăn thì cũng có các vòng phản hồi giữ cho các quần thể của các loài khác nhau có sự ổn định.
- Một hệ sinh thái không thể ổn định nếu như không có lưới thức ăn.
Tầm quan trọng của lưới thức ăn
Lưới thức ăn (mạng thức ăn) chính là một khái niệm quan trọng trong sinh thái học. Nguyên nhân là bởi nó giúp chúng ta hiểu cách mà các loài trong một hệ sinh thái tương tác với nhau để cung cấp thức ăn hay sinh sản. Vậy, tầm quan trọng của lưới thức ăn là gì? Đó là:
- Giúp chúng ta hiểu cấu trúc của hệ sinh thái: Lưới thức ăn cho phép chúng ta xác định các loài nào phụ thuộc vào các loài khác để cung cấp thức ăn hay sinh sản. Thông qua việc tìm hiểu mối quan hệ ăn nhau giữa các loài thì chúng ta có thể hiểu được cấu trúc của hệ sinh thái.
- Giúp chúng ta dự đoán các tác động của thay đổi trong hệ sinh thái: Việc thay đổi môi trường, sự xuất hiện của loài mới hay là sự thay đổi trong cấu trúc mạng thức ăn có thể gây ảnh hưởng đến các loài khác nhau trong hệ sinh thái. Lưới thức ăn giúp chúng ta dự đoán được tác động của các thay đổi này đến hệ sinh thái.
- Giúp chúng ta đánh giá sự ổn định của hệ sinh thái: Lưới thức ăn còn có thể giúp chúng ta đánh giá sự ổn định của hệ sinh thái, tức là khả năng của hệ sinh thái để duy trì cấu trúc cũng như hoạt động của nó trong một môi trường thay đổi. Nếu như một loài bị tác động và biến mất khỏi mạng thức ăn thì điều này có thể gây ra các tác động đáng kể đến các loài khác trong mạng thức ăn đó.
- Giúp chúng ta định hướng các nghiên cứu: Lưới thức ăn cung cấp một bối cảnh tổng thể để chúng ta hiểu các quan hệ ăn nhau giữa các loài trong hệ sinh thái. Nó còn giúp định hướng các nghiên cứu về sự tương tác ăn nhau giữa các loài hay xác định những loài quan trọng trong mạng thức ăn mà cần phải được bảo vệ và theo dõi.
Vai trò của lưới thức ăn là gì?
- Duy trì sự cân bằng tự nhiên
Lưới thức ăn đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng tự nhiên trong một hệ sinh thái. Nó giúp kiểm soát được dân số các loài, ngăn chặn tình trạng gia tăng quá mức của một loài cụ thể cũng như duy trì sự đa dạng sinh học.
- Truyền dẫn năng lượng, chất dinh dưỡng
Lưới thức ăn chính là cầu nối quan trọng trong quá trình truyền dẫn năng lượng cũng như chất dinh dưỡng từ cấp độ sản xuất cho đến các cấp độ tiêu dùng khác nhau. Nó giúp duy trì sự liên kết giữa các thành viên ở trong hệ sinh thái cũng như đảm bảo sự ổn định của chuỗi thức ăn.
- Bảo vệ sự đa dạng sinh học
Lưới thức ăn còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sự đa dạng sinh học bằng cách duy trì sự cân bằng giữa các loài cũng như ngăn chặn sự suy giảm quá mức của một số loài có thể gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái.
Có thể bạn quan tâm:
Chuỗi thức ăn là gì? Loài nào đứng đầu chuỗi thức ăn?
Nhân tố sinh thái là gì? Những tác động chính của nhân tố sinh thái
Trên đây là những thông tin liên quan đến lưới thức ăn là gì. Lưới thức ăn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng tự nhiên cũng như sự đa dạng sinh học. Vậy nên việc bảo vệ lưới thức ăn là một phần quan trọng của việc bảo vệ môi trường và duy trì sự ổn định của hệ sinh thái.
