Nhận thức là một khái niệm quen thuộc theo triết học Mác – Lênin nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về nó. Vậy thì nhận thức là gì? Có những cấp độ nhận thức nào? Mời bạn đọc dõi theo bài viết dưới đây của muahangdambao.com để tìm được đáp án chính xác nhất cho riêng mình nhé!
Tìm hiểu định nghĩa nhận thức là gì?
Có khá nhiều định nghĩa về nhận thức, cụ thể:
– Nhận thức được xem là 1 hành động hay quá trình tiếp thu kiến thức, am hiểu thông qua kinh nghiệm được tích lũy, suy nghĩ cũng như các giác quan. Quy trình đó sẽ bao gồm tri thức, sự chú ý, trí nhớ, ước lượng, khả năng tính toán, đưa ra quyết định, sự lĩnh hội và việc sử dụng các ngôn ngữ.
– Còn theo Wikipedia, nhận thức là một hiện tượng biện chứng của thế giới khách quan bên trong ý thức con người, chính điều này đã giúp con người tiến đến gần với các khách thể hơn.
– Theo chủ nghĩa Mác – Lênin, nhận thức lại là một khái niệm khá trừu tượng. Nhận thức là quá trình phản ánh biện chứng hiện thực khách quan vào bên trong bộ não của con người, có tính tích cực, năng động, sáng tạo dựa trên các cơ sở thực tiễn.
Ví dụ về nhận thức theo triết học Mác – Lênin
Ví dụ 1: Pháp luật chính là công cụ quan trọng để Nhà nước quản lý toàn bộ xã hội, mọi người dân phải nhận thức được tầm quan trọng của pháp luật, nếu cố tình vi phạm sẽ bị Nhà nước phạt. Do đó, người dân phải luôn sống và làm việc tuân theo các pháp luật do Nhà nước đưa ra.
Ví dụ 2: Tiền là phương tiện quan trọng dùng để mua bán trao đổi các hàng hóa, dịch vụ mà chúng ta cần sử dụng để phục vụ cho cuộc sống hàng ngày. Nhận thức được vai trò quan trọng của tiền nên người ta phải cố gắng học tập, làm việc chăm chỉ hơn để kiếm được nhiều tiền hoặc thậm chí có người còn bất chấp đạo đức và pháp luật để có thể kiếm nhiều tiền như buôn bán hàng cấm, cho vay dưới hình thức nặng lãi,…
Nhận thức có bao nhiêu cấp độ?
Theo quan điểm tư duy biện chứng thì quá trình nhận thức của con người luôn đi từ sinh động đến trừu tượng rồi mới tới thực tiễn. Theo đó, quy trình này được tiến hành thông qua từng giai đoạn từ đơn giản đến phức tạp, từ ngoài vào trong và từ thấp đến cao. Do đó, nhận thức trải qua hai giai đoạn là nhận thức lý tính và nhận thức cảm tính. Cụ thể:
Nhận thức cảm tính là gì?
Nhận thức cảm tính là giai đoạn đầu tiên trong quá trình nhận thức. Đó là giai đoạn mà con người sử dụng các giác quan để có thể tác động vào sự vật nhằm nắm bắt được sự vật ấy. Trực quan sinh động sẽ bao gồm các hình thức sau:
– Cảm giác: Nó là nguồn gốc cho mọi sự hiểu biết của con người và cũng là kết quả của sự chuyển hóa những thứ kích thích từ bên ngoài thành hệ thống ý thức. Cảm giác luôn dựa vào những giác quan vốn có của con người.
– Tri giác: Nó được xem như là sự tổng hợp của cảm giác. Tri giác sẽ phản ánh đầy đủ và phong phú hơn cảm nhận của con người về các sự vật, hiện tượng trong đời sống. Đồng thời cũng chứa đựng các thuộc tính đặc trưng và thuộc tính không đặc trưng của tất cả con người.
– Biểu tượng: Đây là hình thức nhận thức cảm tính phản ánh khá hoàn chỉnh các sự vật, hiện tượng do sự hình dung lại, nhớ lại sự vật, hiện tượng khi chúng không còn tác động trực tiếp vào các giác quan của con người nữa.
Trong biểu tượng không chỉ chứa đựng các yếu tố trực tiếp mà còn chứa đựng các yếu tố gián tiếp. Bởi vì, nó được hình thành nhờ vào sự phối hợp, bổ sung lẫn nhau của các giác quan và có sự tham gia của những yếu tố phân tích, tổng hợp. Cho nên biểu tượng cũng phản ánh được những thuộc tính đặc trưng nổi trội của tất cả các sự vật.
Nói tóm lại, nhận thức cảm tính có đặc điểm: “Là giai đoạn nhận thức trực tiếp các sự vật, phụ thuộc vào mức độ hoàn thiện của cơ quan cảm giác mà kết quả thu nhận được sẽ tương đối phong phú, phản ánh được cả cái không bản chất, ngẫu nhiên cũng như những cái bản chất và tất nhiên. Điểm hạn chế của nó là, chưa thể khẳng định được những mặt, những mối liên hệ với bản chất, tất yếu bên trong của sự vật. Để khắc phục điều này, nhận thức sẽ phải vươn lên giai đoạn cao hơn, tới giai đoạn lý tính.
Nhận thức lý tính là gì?
Nhận thức lý tính (hay tư duy trừu tượng) là giai đoạn giúp phản ánh gián tiếp 1 cách trừu tượng, khái quát sự vật, được thể hiện thông qua các hình thức như khái niệm, phán đoán, suy luận.
– Khái niệm: Là hình thức cơ bản của tư duy trừu tượng, phản ánh những đặc tính về bản chất của sự vật. Khái niệm chính là kết quả của sự khái quát, tổng hợp biện chứng của các đặc điểm, thuộc tính sự vật hay lớp sự vật. Vì thế, các khái niệm vừa có tính khách quan vừa có tính chủ quan lại vừa có mối quan hệ tác động qua lại với nhau.
– Phán đoán: Đây là hình thức tư duy theo hướng trừu tượng, liên kết những khái niệm với nhau để có thể khẳng định hay phủ định một đặc điểm, một thuộc tính nào đó của đối tượng. Ví dụ: “Dân tộc Việt Nam ta là một dân tộc anh hùng” chính là một phán đoán bởi vì chúng có sự liên kết khái niệm “dân tộc” và “Việt Nam” với khái niệm “anh hùng”.
– Suy luận: Đây là hình thức tư duy trừu tượng giúp liên kết các phán đoán lại với nhau để có thể rút ra một phán đoán có tính chất kết luận nhằm tìm ra tri thức mới. Ví dụ, nếu ta liên kết phán đoán “đồng dẫn điện” với phán đoán “đồng là hợp chất kim loại” ta sẽ rút ra được tri thức mới là “mọi kim loại đều có thể dẫn điện”. Tùy vào sự kết hợp phán đoán theo trật tự nào mà giữa phán đoán đơn nhất, đặc thù với phổ biến thì người ta sẽ có được hình thức suy luận quy nạp hay diễn dịch.
Ngoài suy luận, trực giác lý tính cũng có chức năng để phát hiện ra các tri thức mới một cách nhanh chóng và đúng đắn nhất. Từ ba hình thức nói trên ta có thể rút ra được giai đoạn nhận thức lý tính có những đặc điểm như sau: “Đây là giai đoạn nhận thức gián tiếp, trừu tượng, khái quát các sự vật. Nhận thức lý tính sẽ phụ thuộc vào năng lực tư duy của mỗi con người. Do đó nó phần nào phản ánh được chính xác mối liên hệ giữa bản chất tồn tại bên trong một sự vật hay là một lớp các sự vật.”
Bản chất của nhận thức như thế nào?
Đó chính là những thuộc tính, đặc tính vốn có bên trong của nhận thức. Theo nguyên lý của chủ nghĩa Mác – Lênin thì bản chất của nhận thức được dựa trên các nguyên tắc như sau:
– Thừa nhận thế giới vật chất tồn tại hoàn toàn khách quan, ở ngoài con người, độc lập đối với cảm giác, tư duy cũng như ý thức của con người.
– Thừa nhận những năng lực nhận thức về thế giới của con người. Về nguyên tắc thì không có cái gì là không thể biết cả.
– Trong quá trình nhận thức, sự phản ánh các hiện thực khách quan vào bộ óc của con người là một quá trình biện chứng, tích cực, tự giác và sáng tạo điều mới mẻ.
– Thực tiễn là cơ sở chủ yếu và trực tiếp nhất của quá trình nhận thức, là mục đích của nhận thức, là tiêu chuẩn để có thể kiểm tra chân lý của nhận thức.
Nhận thức có vai trò quan trọng như thế nào?
Nhận thức đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi con người. Giúp con người hiểu được những cái riêng, cái chung, hiểu được các hiện tượng và bản chất của sự vật, sự việc xung quanh. Nhờ nhận thức mà con người cũng biết được đúng đắn, đầy đủ và chính xác về bản chất của các sự vật, hiện tượng.
Bên cạnh đó, nhận thức cũng cung cấp cho con người một lượng lớn tri thức cũng như tích lũy được thêm nhiều kinh nghiệm hơn trong cuộc sống. Từ đó, con người sẽ dần hiểu được các nguyên lý, định nghĩa và khái niệm trong thế giới quan của bản thân mình.
Lương tâm là gì? Có ý nghĩa gì trong cuộc sống chúng ta?
Vô tâm là gì? 9 biểu hiện của người đàn ông vô tâm trong hôn nhân
Hy vọng những thông tin chúng tôi vừa đề cập trong bài viết nói trên đã giúp các bạn hiểu được nhận thức là gì cũng như các cấp bậc thường thấy trong quá trình nhận thức! Nếu còn bất cứ thắc mắc nào liên quan đến chủ đề này, vui lòng để lại bình luận bên dưới bài viết này để được hỗ trợ giải đáp ngay bạn nhé!
