Chất béo là chất dinh dưỡng vô cùng quen thuộc trong đời sống và đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe. Tuy nhiên, khi nói về chất béo thì đại đa số mọi người vẫn chưa hiểu rõ chất béo là gì? Tại sao lại chia thành chất béo bão hoà và không bão hoà? Vậy thì những thông tin trong bài viết dưới đây của muahangdambao.com sẽ giúp bạn giải đáp tất cả những thắc mắc này.
Chất béo là gì?
Đối với cơ thể sống thì chất béo được coi là một trong những hợp chất cực kỳ quan trọng nhất để cấu thành nên cơ thể sống bởi nó là nguồn dinh dưỡng, thực phẩm thiết yếu cho con người.
Về phương diện cấu tạo hóa học, chất béo chính là các este được tạo bởi glycerol và các acid béo. Những phân tử lượng của chất béo sẽ có sự thay đổi khác nhau giữa các loại, phụ thuộc dạng acid béo cấu tạo.
Chất béo có thể tồn tại ở những trạng thái khác nhau, chẳng hạn ở thể rắn (gọi là mỡ), trạng thái lỏng (gọi là dầu). Trạng thái tồn tại của chất béo như thế nào cũng sẽ khiến các tính chất vật lý, hóa học của chất béo có sự khác nhau. Chất béo có thể chuyển trạng thái tồn tại từ lỏng sang rắn và ngược lại dựa theo sự thay đổi của môi trường.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phân biệt rõ ràng khái niệm chất béo với lipid. Chất béo chỉ là một dạng đặc biệt của lipid mà thôi, trong khi đó lipid còn bao gồm rất nhiều các hợp chất khác như là: Sáp, Steroid, các phospholipid,… Vì vậy, cần phân biệt đúng các loại chất béo con người có thể sử dụng và các loại lipid khác.
Sự phân loại chất béo sẽ dựa vào nhiều yếu tố khác nhau, tuy nhiên phương pháp phân loại chất béo phổ biến được sử dụng hiện nay là dựa vào acid béo thành phần cấu tạo nên chất béo, có cấu trúc ra sao (liên kết đơn hay liên kết đôi).
Có những loại chất béo phổ biến nào?
Hiện nay có 4 loại chất béo chính trong thực phẩm mà chúng ta tiêu thụ hàng ngày, đó là:
- Chất béo bão hòa (hay còn được gọi với cái tên thông dụng hơn là chất béo xấu)
- Chất béo chuyển hóa
- Chất béo không bão hòa đơn (hay còn được gọi với tên là chất béo tốt)
- Chất béo không bão hòa đa
Chất béo có vai trò gì?
Chất béo đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của chúng ta:
Cung cấp cho cơ thể 1 nguồn năng lượng dồi dào
Chất béo là nguồn năng lượng có tính tập trung. Một gam chất béo sẽ chứa lượng calo nhiều hơn gấp đôi lượng calo từ carbohydrate và protein. Bởi vì chất béo có hàm lượng calo rất cao nên bạn cũng cần giới hạn chế độ ăn uống của bạn từ 20 đến 35% calo từ chất béo để đảm bảo sức khỏe. Dựa trên chế độ ăn 1800 calo, khuyến cáo này cho rằng mỗi người chỉ nên tiêu thụ từ 40 đến 70 gram chất béo hàng ngày.
Hấp thu các vitamin có lợi
Một số loại vitamin phải dựa vào chất béo để hấp thụ cũng như lưu trữ. Vitamin A, D, E và K là những vitamin có thể tan trong chất béo và chúng sẽ không thể hoạt động mà không có đủ lượng chất béo hàng ngày. Nếu bạn không đáp ứng đủ lượng chất béo hàng ngày hoặc đang theo một chế độ ăn quá ít chất béo thì việc hấp thụ các vitamin này có thể bị hạn chế và dẫn đến suy giảm chức năng.
Giúp cách nhiệt, hằng định lại nhiệt độ cơ thể với môi trường
Các tế bào mỡ sẽ được lưu trữ ở trong mô mỡ, cách nhiệt cơ thể của bạn và giúp duy trì nhiệt độ cơ thể luôn ở trong trạng thái bình thường.
Thế nào là chất béo bão hòa?
Chất béo bão hòa (saturated fat) hay chất béo xấu là khái niệm được dùng để chỉ các axit béo bão hòa không có các mối liên kết đôi và chúng thường tồn tại trong thể rắn ở nhiệt độ phòng.
Chất béo bão hòa có trong thực phẩm nào? Chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy loại chất béo bão hòa này trong các loại thực phẩm như thịt bò, thịt cừu, thịt gà, thịt lợn hay các sản phẩm được làm từ sữa như kem, sữa nguyên chất, phô mai, bơ, các loại dầu như dầu dừa và dầu cọ.
Tuy nhiên loại chất béo này có thể đông đặc ở nhiệt độ bình thường, khiến cơ thể chúng ta sản sinh ra các cholesterol xấu. Từ đó làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm về tim mạch.
Chất béo không bão hòa là gì?
Chất béo không bão hòa có đặc điểm là không đông đặc ở nhiệt độ thông thường. Nó tồn tại dưới 2 dạng là không bão hòa đơn và không bão hòa đa. Omega-3 và Omega-6 chính là 2 chất béo không bão hòa đa.
Ngoài ra, chúng cũng là loại axit béo phổ biến mà cơ thể con người cần hấp thụ từ thực phẩm. Đây là chất béo tốt cho sức khoẻ của chúng ta vì nó có khuynh hướng làm giảm các cholesterol trong máu, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, liên tục sản sinh ra các cholesterol tốt truyền đi khắp cơ thể để ngăn ngừa các bệnh tim mạch,…
Xem thêm: Chất đạm là gì? Có trong thực phẩm nào? Thừa chất đạm sẽ bị bệnh gì?
Giải đáp một số thắc mắc khác liên quan đến chất béo
Để bạn đọc có được cái nhìn trực quan hơn về chất béo, chúng tôi xin giải đáp những câu hỏi khác xoay quanh loại chất này.
Công thức của chất béo là gì?
Thành phần của chất béo được cấu thành từ:
- – Chất béo là hỗn hợp có nhiều este của glixerol cùng với các axit béo
- – Công thức chung của chất béo sẽ là: (R-COO)3C3H5.
- – Glixerol (glixerin) có công thức cấu tạo như sau :
- – Các axit béo có công thức lần lượt là: C17H35COOH (axit stearic), C17H33COOH (axit oleic), C15H31COOH (axit panmitic)…
Chất béo có trong thực phẩm nào?
Có hai loại chất béo trong thực phẩm là chất béo tốt và chất béo xấu, bạn cần nắm chắc những loại thực phẩm nào có chứa 2 loại chất béo này để có kế hoạch tăng giảm trong khẩu phần ăn sao cho hợp lý và khoa học nhất.
Chất béo tốt có thể tìm thấy trong: Quả bơ, socola đen, trứng, mỡ cá, các loại hạt (hạnh nhân, mắc-ca, đậu phộng), hạt chia, dầu oliu, dầu dừa, sữa chua, hạt đậu nành, quả óc chó, hạt lanh, cá hồi, cá ngừ, đậu phụ, hạt hoa hướng dương,…
Chất béo xấu hiện diện trong các loại thịt và các sản phẩm được làm từ sữa. Cụ thể là thịt bò, thịt cừu, thịt lợn, thịt gà sẫm màu… Những loại thịt được chế biến sẵn như thịt nguội, xúc xích, lạp xưởng, thịt đóng hộp,… Mặc dù sữa và các sản phẩm từ sữa luôn là nguồn dinh dưỡng hấp dẫn nhưng các loại phô mai, kem tươi, kem chua, kem tươi, sữa bò tươi, sữa nguyên kem cũng có chứa 1 lượng lớn chất béo bão hoà có hại cho sức khỏe. Ngoài ra các loại dầu mỡ bao gồm mỡ lợn, mỡ bò, da của gia cầm, bơ động vật, bơ ca cao, mayonnaise và các loại dầu có nguồn gốc thực vật cũng chứa nhiều chất béo xấu.
Chất béo chuyển hóa là gì?
Chất béo chuyển hóa là một loại axit béo thường được tìm thấy trong các loại thực phẩm mà chúng ta ăn hàng ngày. Axit béo là một nguồn năng lượng dồi dào dinh dưỡng cho cơ thể bạn.
Axit béo thường có trong các loại dầu rau quả, các loại quả hạch, hạt giống, mỡ động vật và dầu cá. Tuy nhiên không phải tất cả các axit béo đều không tốt cho sức khỏe. Ví dụ, sử dụng một lượng vừa phải chất béo không bão hòa đa và chất béo không bão hòa đơn trong chế độ ăn uống hàng ngày của bạn có thể mang lại lợi ích tốt cho sức khỏe của bạn.
Tuy nhiên, chất béo chuyển hóa lại là một ví dụ của axit béo có hại. Chất béo chuyển hóa thường được dùng trong các loại thực phẩm chế biến sẵn và sản phẩm nướng thương mại vì chúng có giá thành rẻ và thời hạn sử dụng rất lâu.
Chất béo có tan trong nước không?
Chất béo hay còn được gọi lipid là một nhóm chất hữu cơ không đồng nhất, không thể tan trong nước và tan trong các dung môi như Alcohol, Benzene, Ether,… Hiện nay, chất béo đang được nhắc đến hàng ngày bởi vì nó có liên quan trực tiếp đến các bệnh về tim mạch, béo phì, ung thư, đái tháo đường, máu nhiễm mỡ,…
1g chất béo bằng bao nhiêu calo?
Năng lượng sẽ được đưa vào bên trong cơ thể dưới dạng hóa năng của thức ăn. Thức ăn khi được đốt cháy sẽ sinh ra năng lượng. Cụ thể như sau: 1 gam gluxít sẽ sinh ra 4 kcal, 1 gam chất béo sinh ra 9 kcal, 1 gam protein sinh ra 4 kcal, 1 gam rượu (alcohol, ethanol) sẽ sinh ra 7 kcal.
Năng lượng cung cấp cho sự chuyển hóa cơ sở cũng như hoạt động thể lực, cho phép cơ thể con người được sinh trưởng, phát triển, sinh sản và cho con bú. Tổng số năng lượng tiêu hao sẽ bao gồm những tiêu hao cho chuyển hóa cơ sở, hoạt động thể lực và đáp ứng chuỗi chuyển hóa đối với thực phẩm. Hiện tượng cơ thể tăng cân hay giảm cân sẽ xảy ra khi năng lượng ăn vào vượt quá mức hay ít hơn số năng lượng tiêu hao.
Chất béo thực vật là gì?
Chất béo thực vật hay còn được gọi với tên khách là dầu thực vật bởi chúng được chiết xuất từ các loại thực vật và thường được sử dụng trong nấu ăn. Ngoài ra, chất béo thực vật còn có thể được tìm thấy trong một số loại thực phẩm chế biến, ví dụ như: Bơ thực vật, nước sốt salad, sốt mayonnaise và thậm chí là bánh quy. Những loại dầu thực vật đang được biết đến rộng rãi nhất trong chế biến thức ăn hàng ngày của con người bao gồm dầu dừa, dầu ô liu, dầu đậu nành và dầu hướng dương.
Ngày nay, các loại dầu thực vật tinh chế đang được sử dụng ngày càng phổ biến. Chúng được chiết xuất từ những loại thực vật thông qua quá trình dung môi hóa học hoặc sử dụng máy chuyên dụng để nghiền dầu. Sau đó, người ta sẽ tiến hành làm sạch, tinh chế hoặc đôi khi là thay đổi một số mặt hóa học của chúng rồi phân phối ra ngoài thị trường.
Việc sử dụng các chất béo thực vật cùng với những loại chất béo khác, chẳng hạn như bơ đang ngày càng tăng lên một cách nhanh chóng. Các nghiên cứu của những nhà khoa học đã cho thấy, việc tiêu thụ dầu thực vật sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn cho sức khỏe tim mạch.
Chúng ta được khuyến nghị dùng dầu thực vật thay thế cho các nguồn chất béo bão hòa như mỡ lợn, bơ và mỡ động vật nói chung. Điều này là do dầu thực vật có chứa rất nhiều chất béo không bão hòa đa, giúp làm giảm những nguy cơ mắc các bệnh tim mạch hơn so với các chất béo bão hòa (chất béo xấu).
Chất béo trung tính là gì?
Triglyceride hay chất béo trung tính là các hợp chất hóa học được cơ thể tiêu hóa để có thể cung cấp năng lượng cho quá trình trao đổi chất. Chất béo trung tính sẽ được tạo thành từ các axit béo và glycerol.
Chúng được lưu trữ ở trong các mô mỡ và cung cấp năng lượng cho chúng ta. Các phân tử lipid này sẽ được hình thành trong ruột non từ loại chất béo mà chúng ta ăn vào. Chúng cũng được tạo ra ở trong gan từ lượng đường dư thừa còn lại trong thức ăn. Chất béo trung tính sẽ mang các vitamin A, vitamin D, vitamin E và vitamin K ở trong máu.
Phân tử chất béo trung tính là một dạng khác của glixerol hóa học (tri = ba phân tử axit béo kết hợp với glixerol tạo thành glixerol) có chứa ba axit béo. Để có thể được hấp thụ, những thành phần này phải được phân tách bên trong ruột non, sau đó sẽ được tập hợp lại với cholesterol để tạo nên chylomicrons. Đây là nguồn cung cấp năng lượng dồi dào cho các tế bào bên trong cơ thể. Tế bào mỡ và tế bào gan sẽ được sử dụng để làm nơi lưu trữ cũng như giải phóng chylomicrons khi cơ thể cần tới năng lượng.
Chỉ số Triglyceride tăng cao sẽ là một yếu tố gây ra các nguy cơ của xơ vữa động mạch, thu hẹp động mạch vành với sự tích tụ của các mảng chất béo có thể dẫn đến các cơn đau tim, đột quỵ và bệnh động mạch ngoại vi. Nồng độ triglycerides chất béo trung tính tăng cao rõ rệt cũng có thể gây ra những căn bệnh gan nhiễm mỡ và viêm tuyến tụy.
Chất béo tiếng Anh là gì?
Như đã nói ở trên thì chất béo trong tiếng Anh được gọi chung là lipid.
Chất béo gồm những gì?
Chất béo ở đây sẽ bao gồm chất béo có nguồn gốc từ động vật như mỡ (mỡ từ thịt, mỡ cá) và chất béo có nguồn gốc từ các loại thực vật như dầu (dầu có trong các loại hạt và quả), cùng với đó là việc gia tăng sự tiêu thụ chất béo chuyển hóa có trong các thực phẩm được chế biến sẵn (chất béo được sử dụng trong quá trình sản xuất ra các thể acid béo trans) như các thực phẩm chiên rán, pizza, pizza, lớp kem phủ trên bánh ngọt… hoặc các loại chất béo có trong sữa của các loài động vật ăn cỏ.
Nếu tiêu thụ chất béo không hợp lý thì rất dễ mắc các bệnh không lây nhiễm như là tim mạch, ung thư, đái tháo đường, tăng huyết áp, béo phì,… Do đó, cần hết sức lưu ý đến việc tiêu thụ không hợp lý này bao gồm tổng lượng và loại chất béo mà bạn đưa vào trong chế độ ăn hàng ngày của mình. Tiêu thụ chất béo có phải là xấu hay không còn phụ thuộc vào loại chất béo cũng như lượng chất béo mà chúng ta sử dụng, ngoài ra còn phải căn cứ vào tình trạng dinh dưỡng và tình trạng bệnh tật của mỗi người.
Các loại chất béo có liên quan mật thiết đến sức khoẻ con người thường được đề cập đến trong cuộc sống hàng ngày là các loại acid béo (acid béo no, không no có nhiều nối đôi, các acid béo ở dạng trans), và cholesterol.
Xem thêm: PT là gì? Những phẩm chất và yêu cầu phải có ở một PT chuyên nghiệp
Cách lựa chọn các loại chất béo lành mạnh
Tiêu thụ chất béo có thể sẽ làm tăng cảm giác no bên trong cơ thể, duy trì cân nặng và cải thiện được lượng lipid trong máu. Thế nhưng không phải chất béo loại nào cũng là lành mạnh và an toàn cho sức khỏe.
Khi đi chợ hay siêu thị mua thực phẩm cho các bữa ăn hàng ngày, bạn cần đọc thật kỹ các thành phần dinh dưỡng có trong đó và hãy cẩn trọng khi mua các loại sản phẩm có giảm chất béo. Nguyên nhân là nhà sản xuất rất có thể sẽ thay thế chất béo bằng đường cùng với các chất phụ gia khác có hại cho sức khỏe.
Thay vào đó, bạn hãy lựa chọn mua các loại thực phẩm chưa trải qua chế biến hoặc thực phẩm nguyên chất. Lưu ý chọn mua nhiều nhóm thực phẩm có giàu chất xơ, chất đạm và chất béo lành mạnh tốt đối với cơ thể con người.
Lựa chọn đúng chính xác loại thực phẩm có chứa chất béo bão hòa và chất béo không bão hoà sẽ mang đến cho bạn những lợi ích tuyệt vời về sức khỏe vượt trội nhưng bạn cũng cần sử dụng tuân theo khẩu phần ăn được khuyến nghị bởi các chuyên gia dinh dưỡng hàng đầu. Chúng ta chỉ nên ăn các loại chất này ở mức độ vừa phải vì bản thân của chúng vẫn chứa khá nhiều calo khiến bạn dễ bị tăng cân, béo phì.
Hy vọng rằng bài viết trên đây của chúng tôi đã giúp các bạn hiểu khái niệm chất béo là như thế nào cũng như những câu hỏi xung quanh vấn đề này. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào mong muốn được giải đáp nhanh nhất thì các bạn có thể để lại bình luận bên dưới bài viết để được nhân viên của chúng tôi hỗ trợ giải đáp ngay tức thì nhé!
