Bắc kim thang cà lang bí rợ là bài đồng dao, bài hát quen thuộc của biết bao thế hệ, vậy nhưng không phải nhiều người biết được về sự tích bắc kim thang, ý nghĩa bài hát Bắc kim thang. Bắc kim thang có phải là một câu chuyện ma hay một truyền thuyết kinh dị,…? Cùng đi tìm lời giải qua những phân tích chính xác của các nhà Nghiên cứu văn học trong bài viết dưới đây.
Sự tích bài hát bắc kim thang cà lang bí rợ
Sự tích Bắc kim thang được bắt nguồn từ một câu chuyện cổ tích Nam bộ, ở miền Tây thuộc vùng tứ giác Long Xuyên.
Tính chính xác của câu chuyện Bắc kim thang thì chưa ai dám đảm bảo, tuy nhiên truyền tai rằng truyện được kể lại bởi một cụ bà 80 tuổi cho các cháu của mình, vừa nhai trầu, bà vừa kể:
Chuyện kể rằng từ rất lâu rồi, tại một làng quê nọ vùng Nam bộ, có 2 anh bán dầu và anh bán ếch cùng làm nghề buôn bán để kiếm sống. Anh bán ếch thường đi soi bắt ếch về đêm, còn anh bán dầu thì đi bán đèn dầu vào tờ mờ sáng. Nhà của 2 anh được dựng tại một cù lao nhỏ ven sông nên sống tách biệt hẳn với hàng xóm, muốn đi vào chợ thì phải đi qua một chiếc cầu khỉ vắt vẻo khá nguy hiểm. Do tính chất công việc và hoàn cảnh sống tương đồng, lâu dần, 2 anh dần trở thành những người bạn thân thiết.
Một lần nọ, mẹ anh bán ếch đổ bệnh nặng mà nhà nghèo không có tiền chạy chữa nên không may qua đời. Anh bán dầu thương bạn nghèo khó nên gom góp tiền đưa bạn lo ma chay cho mẹ mà không toan tính gì. Anh bán ếch từ đó lại càng trân quý tình bạn này.
Vào 1 đêm nọ, tình cờ trong lúc đi bắt ếch, anh bán ếch nghe thấy tiếng kêu thảm thiết của 2 con vật phát ra trên đồng. Tới nơi, anh phát hiện ra 2 con bìm bịp và le le đang bị mắc vào một cái bẫy vì giành nhau thức ăn, cái bẫy này do con người dựng nên. Hai con vật khẩn thiết van xin anh bán bán ếch. Vốn bản tính lương thiện, anh bán ếch mở bẫy giải cứu 2 con vật đáng thương. Chúng biết ơn anh vô cùng và hứa sẽ báo đáp công ơn cứu mạng này.
Vài ngày sau đó, 2 con vật được anh bán ếch giải cứu tìm đến nhà để thông báo với anh tin dữ rẳng sắp có tai họa lớn ập đến với 2 anh. Trên đường đi kiếm ăn, chúng vô tình nghe lỏm được 2 con ma da ở sông đang bàn bạc kế hoạch sẽ kéo chân của anh bán ếch và anh bán dầu khiến 2 anh cùng chết để thế mạng cho chúng đầu thai làm người.
Do 2 con ma này đã chết từ lâu nên trong thời gian 1 tuần nữa mà chúng không tìm được người thế mạng thì hồn phách chúng sẽ tan biến và vĩnh viễn không được đầu thai làm người. Thêm nữa, lũ ma da chỉ có thể hại người lúc rạng sáng, trùng với thời điểm anh bán dầu và anh bán ếch về nhà, khi mặt trời mọc chúng sẽ hết ma phép và không thể hại người.
Mới đầu, khi anh bán ếch kể câu chuyện này cho anh bán dầu nghe và khuyên anh nghỉ ở nhà khoảng 1 tuần cho tai ương qua đi rồi lại buôn bán tiếp nhưng vốn tính không tin vào những điều mê tín, anh bán dầu nhất quyết không nghe và cho rằng đó là mê tín.
Tuy nhiên, anh bán ếch thì vẫn tin lời le le và bìm bịp, anh tìm mọi cách để anh bán dầu không thể đi buôn bán, tránh tai ương. Hôm thì anh bán ếch lấy cớ làm cơm cúng mẹ để mời anh bán dầu đến ăn uống và chuốc cho anh bán dầu say mèm để anh không thể ra chợ bán hàng vào ngày hôm sau. Lúc lại lấy cớ qua nhà anh bán dầu ăn uống để cảm ăn anh bán dầu đã giúp mình những lúc khó khăn, trì hoãn thời gian đi qua cây cầu khỉ của anh bán dầu
Vào ngày cuối cùng của thời hạn 7 ngày ma da bắt hồn, vì đã say xỉn khá nhiều ngày nên anh bán ếch vô tình ngủ quên. Anh bán dầu lại tỉnh táo hơn. Rạng sáng hôm ấy, anh sực tỉnh và nhận ra đã nhiều ngày rồi mình bỏ buôn bán nên vội vã gánh hàng ra chợ.
Không may, do quá vội vàng khi đi qua cầu khỉ cheo leo lại cộng thêm việc bị bọn ma da hóa phép làm cây cầu trơn trượt nên anh bán dầu dã sẩy chân rơi xuống sông mà chết tức tưởi.
Sáng dậy không thấy bạn đâu, anh bán ếch đã đoán được có chuyện chẳng lành xảy ra. Dù thương tiếc bạn nhưng nhưng do sợ bọn ma da nên phải sáng hôm sau, anh bán ếch mới dám ra sông vớt xác bạn về đề làm ma chay.
Bìm bịp và le le thấy ân nhân của mình đau buồn mà bay đến, cất tiếng kêu thảm thiết như tiếng kèn trống đám ma để tiễn biệt anh bán dầu.
Ý nghĩa bài đồng dao Bắc kim thang
*Bài dân ca trong các trò chơi của trẻ em…
Trẻ em thường chơi với nhau thành các nhóm, cùng hát bài “Bắc kim thang”. Nhóm 4-5 người nắm tay nhau thành vòng tròn, mỗi người để lại 1 chân trụ
chân còn lại của người nọ vắt lên tay người kia cùng xoay vòng tròn, bài hát kết thúc, ai để bị ngã hoặc chạm chân xuống đất là người thua cuộc. Trò chơi được biến tấu khác nhau tùy thuộc vào độ sáng tạo của lũ trẻ. Càng đông thì trò chơi cành vui.
*Bài hát ca ngợi tình cảm bạn bè…
Thông qua câu chuyện dân gian phía sau bài hát “Bắc kim thang” là một câu chuyện ý nghĩa về tình bạn giữa anh bán ếch và anh bán dầu. “Kim thang”, “cột qua kèo là kèo qua cột” tất cả đều ám chỉ sự gắn bó keo sơn khăng khít, sự nương tựa vào nhau để tồn tại và phát triển. Đó cũng chính là tình cảm của đôi bạn anh bán ếch và anh bán dầu trong câu chuyện cổ kể trên.
Ý nghĩa bài đồng dao “Bắc kim thang” như một lời dặn dạy con người ta hãy yêu thương, đoàn kết và giúp đỡ nhau lúc hoạn nạn. Hãy giúp người khó khăn bằng cả tấm lòng, đừng toan tính điều gì, phần quà bạn nhận lại đôi khi là cả mạng sống của mình (như anh bán ếch giúp đỡ bìm bịp và le le nên được chúng trả ơn bằng việc báo trước tai họa sắp ập đến với đôi bạn).
Một số giải đáp liên quan đến “Bắc kim thang”
Bắc kim thang vốn là tên một bài đồng dao xuất phát từ miền Tây Nam Bộ, có rất nhiều dị bản khác nhau, có nơi gọi là “Bắt kim thang”. Từ lâu, bài đồng dao “Bắc kim thang” đã được phổ nhạc, vì có giai điệu nên bài hát càng dễ nhớ dễ thuộc. Từ người lớn, trẻ em đều ngân nga giai điệu bài hát “Bắc kim thang”. Người ta cũng hay gọi “Bắc kim thang” là một bài hát hơn là bài đồng dao.
Giải nghĩa các câu trong bài đồng dao bắc kim thang
“Bắc kim thang, cà lang bí rợ
Cột qua kèo, là kèo qua cột“
Ở câu đầu tiên, “cà, lang, bí rợ” là 3 loại củ, quả có cùng một đặc tính là thuộc họ dây leo, trái cà, khoai lang và bí rợ. Đặc biệt, bí rợ là một từ thuần chất của miền Nam phần nào nói lên xuất xứ của bài đồng dao này là từ miền Tây Nam bộ
Thuật ngữ “bắc kim thang” hơi “hàn lâm” một chút, “kim thang” ở đây hiểu đúng phải là cái thang hình chữ KIM -金- tức là hình tam giác cân.
Còn cái “kim thang” của con nít ngày xưa là do người lớn dùng 2 thanh tre dài, bắt chéo vào nhau tạo thành hình tam giác cân và cắm lên mặt đất, cứ vài mét lại đặt một cái như vậy, tạo thành một hàng dài. Bản thân của cái kim thang này là một cái cột (vì không có cây cột dựng đứng giữa nên hai thanh tre đan chéo vào trở thành cột luôn). Những cái kim thang được nối với nhau bởi cái “vì kèo” là những thanh tre chạy dọc theo giàn, cứ thế tạo thành một giàn để cho cà, lang, bí rợ leo lên để sinh sôi, phát triển.
Vậy “cột qua kèo, kèo qua cột” là chỉ mối quan hệ gắn bó của hai vật thể. “Bắc kim thang, cà lang bí rợ, cột qua kèo, là kèo qua cột” dùng để miêu tả mối quan hệ keo sơn, khăng khít, gắn bó của anh bán dầu và anh bán ếch ở bốn câu sau.
Lời bài hát Bắc kim thang Full
Nguồn gốc bài đồng dao “Bắc kim thang” đến từ đâu?
Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, bài ca dao “Bắc kim thang” xuất phát từ miền Tây Nam Bộ, đây đây là vùng đất lục tỉnh, vào làng Tây từ sớm nên phong cách âm nhạc của bài này mang giai điệu của Pháp rất rõ ràng. Bởi vì trong các điệu dân ca của ta không có nhịp, nhạn cấu trúc một tác phẩm tương tự như vậy. Bởi vậy rất có thể một nhạc phẩm nhà trường hoặc một nhạc phẩm quen thuộc của Pháp thế kỷ thứ 9 đã du nhập vào vùng đất này.
Thứ hai, đây cũng là vùng đất tập hợp rất dân nhiều tỉnh, đặc biệt là dân Quảng Đông, Quảng Châu sang đó vào thế kỷ thứ 17, 18 nên tiếng nói vùng đất này pha rất nhiều yếu tố của thổ ngữ, và có thể nó đã được sử dụng để đưa vào các bài hát dân gian. Kết hợp hai điều này đã tạo thành một tác phẩm hoàn toàn xa lạ với Bắc Bộ và mang âm hưởng của cận đại.
Trong cá ghi chép về văn học dân gian có ghi chép bài đồng dao “Bắc kim thang” không?
“Bắc kim thang” được tìm thấy bản ghi chép từ sau thế kỉ XX, trước đó, chưa tìm thấy bản ghi chép nào về “Bắc kim thang”
Một số chuyển thể thành công của bài đồng dao “Bắc kim thang”
Bài hát “Bắc kim thang” do Xuân Mai thể hiện
Bé Xuân Mai hẳn không còn xa lạ gì với thế hệ 8X, 9X thậm chí 10X. Ngôi sao nhạc thiếu nhi này từng thu âm bài hát “Bắc kim thang” và thu về hàng triệu lượt nghe, xem. Có thể nói, chưa một nghệ sĩ nào vượt qua thành công với “Bắc kim thang” như Xuân Mai
Phim Bắc kim thang full
Phim Bắc kim thang full gây sốt phòng vé năm 2019 do đạo diễn Trần Hữu Dần sản xuất. Bộ phim thể loại kinh dị lấy bối cảnh vùng sông nước Nam Bộ kể về một gia đình đông con cháu và nặng nề hủ tục. Đây là phim thuộc thể loại tâm lý kinh dị, gây ám ảnh cho người xem chứ không đơn giản chỉ hù dọa hay ma quỷ nhảy bổ ra. Đây là một bộ phim “cần dùng não” khi xem để hiểu phim đang muốn nói điều gì nhé
Nghệ sĩ Trung Dân, người thủ vai chính trong bộ phim “Bắc kim thang” đánh giá: “Bắc kim thang là bài học về sự tranh giành, tranh giành mà bất chấp thì chết hết cả đám. Bắc kim thang không dừng lại ở một bài hát thiếu nhi mà còn gửi gắm rất nhiều bài học về chia sẻ tình bạn, sự tranh giành trong chất kể mai mị. Trong phim cũng vậy, các nhân vật vì ham mê cờ bạc mà dẫn đến kết cục bi thảm.
Bạn có thể xem lại bản Bắc kim thang full trên mạng hoặc các ứng dụng xem phim trực tuyến như Fptplay, Zing tv, Danet,…
Mong rằng qua các thông tin mà chúng tôi cung cấp về Bài đồng dao, bài hát Bắc kim thang, quý độc giả đã có thêm những thông tin thú vị và chính xác. Các bậc làm cha mẹ có thể dựa vào những giải thích trên đây để kể cho các con nghe về sự tích của bài đồng dao này và những triết lý nhân sinh xung quanh nó, lấy đó làm nền tảng cơ bản để giáo dục con cái.
